ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ COMENIUS

 

ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ

«Δεν έχει σημασία ποιοι είμαστε, που ζούμε, τι κάνουμε, όλοι εξαρτόμαστε απ το νερό. Το χρειαζόμαστε κάθε μέρα, με πάρα πολλούς τρόπους. Το χρειαζόμαστε για να είμαστε υγιείς, το χρειαζόμαστε για να παράγουμε την τροφή μας, για τις μεταφορές, την άρδευση και τη βιομηχανία. Το χρειαζόμαστε για τα ζώα και τα φυτά, για να αλλάζουν οι εποχές και τα χρώματα. Ωστόσο, παρά τη σημασία των αποθεμάτων του νερού για τη ζωή και την ύπαρξή μας, δείχνουμε μια συνεχώς αυξανόμενη έλλειψη σεβασμού για τα αποθέματα νερού. Τα σπαταλούμε, τα λεηλατούμε, τα μολύνουμε, ξεχνώντας πόσο απαραίτητα είναι για την επιβίωσή μας».

(Από την ανακήρυξη του 2003, σαν παγκόσμιου έτους για τα Νερά, από τον Ο.Η.Ε.)

 ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Γλάστρα με γαρδένια

Αφήνουμε για μερικές μέρες τη γλάστρα απότιστη.

Παρατήρηση: Το φυτό μαράθηκε.

Ποτίσαμε τη γαρδένια και περιμέναμε τα αποτελέσματα.

Παρατήρηση: Η γαρδένια ξαναζωντάνεψε.

Συμπέρασμα: Τα φυτά χρειάζονται νερό, για να ζήσουν.

Το νερό είναι πολύ σημαντικό για τον άνθρωπο, γιατί το 70% του σώματός του αποτελείται από νερό. Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να αντέξει χωρίς νερό 2 – 3 ημέρες. Αν χάσει το 20% του νερού, ο άνθρωπος κινδυνεύει να πεθάνει. Το νερό μπορούμε να το χάσουμε με τον ιδρώτα, με τα δάκρυα, με τα ούρα, με τα κόπρανα και με την αναπνοή. Μπορούμε να το αναπληρώσουμε με το να πίνουμε νερό. Ένας ενήλικας έχει ανάγκη από 1,5 – 2 λίτρα νερό, δηλαδή 6 – 8 ποτήρια νερό την ημέρα, ενώ ένα παιδί χρειάζεται 1 – 1,5 λίτρο, δηλαδή 4 – 5 ποτήρια νερό την ημέρα.

Το νερό είναι και για τα ζώα πολύ σημαντικό, γιατί μερικά από αυτά ζουν σ’ αυτό. Τα ζώα έχουν ανάγκη και από πόσιμο νερό. Το σώμα τους αποτελείται από 70% νερό.

Επίσης και για τα φυτά το νερό είναι πηγή ζωής. Αν δεν έχουν νερό, θα ξεραθούν, γιατί το χρειάζονται για τη φωτοσύνθεση της τροφής τους.

Το νερό είναι τα 7/10 της γης. Το αλμυρό νερό είναι το 97,5%, το «γλυκό» νερό είναι 2,5% και από αυτό μόνο το 1% μπορεί να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος.

Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το νερό στη γεωργία - κτηνοτροφία σε ποσοστό 69%, για οικιακή χρήση 8% - και από αυτό το περισσότερο το χρησιμοποιεί στην τουαλέτα – και στις βιομηχανίες σε ποσοστό 23%.

Ο άνθρωπος καταναλώνει περισσότερο νερό σήμερα. Η ραγδαία αυτή αύξηση υπάρχει τα τελευταία 50 χρόνια και υπάρχει, γιατί έχουν κατασκευαστεί πλυντήρια ρούχων, πλυντήρια πιάτων, βρύσες και άλλες οικιακές συσκευές.

Η σπατάλη του νερού γίνεται στην τουαλέτα, στο μπάνιο, όταν γεμίζουμε την μπανιέρα και όταν αφήνουμε ανοιχτή τη βρύση. Επίσης, όταν πλένουμε τα δόντια μας και αφήνουμε ανοιχτή τη βρύση ενώ δε χρειάζεται. Η μεγαλύτερη σπατάλη νερού γίνεται στη γεωργία που οι γεωργοί αφήνουν έως και όλο το βράδυ τα νερά, για να ποτίσουν τα χωράφια τους. Από το 69% το 50% είναι χαμένο νερό.

Οι χώρες που έχουν λίγο νερό αντιμετωπίζουν προβλήματα. Δεν μπορούν να καλλιεργήσουν τη γη, περπατάνε 4 – 5 και παραπάνω ώρες, για να πάνε στο σπίτι τους λίγο νερό, επίσης αντιμετωπίζουν και πολλά σοβαρά προβλήματα υγείας που έχουν σχέση με το νερό.

Το νερό το ρυπαίνουνε οι βιομηχανίες που ρίχνουν τα απόβλητά τους στη θάλασσα. Οι γεωργοί με τα φυτοφάρμακα και με τα βυτία που πηγαίνουν και τα πλένουν στα ποτάμια. Οι άνθρωποι που πετούν τα σκουπίδια και τα πλοία που ρίχνουν το πετρέλαιο στη θάλασσα.

Το νερό επηρεάζει και το κλίμα. Ο κύκλος του νερού δημιουργεί διάφορα φυσικά φαινόμενα.

Η επαφή των ανθρώπων διευκολύνθηκε πολύ με τα πλωτά ποτάμια και τις θάλασσες. Έτσι οι άνθρωποι ήρθαν πιο κοντά μεταξύ τους.

Το νερό βοηθάει στην αναψυχή των ανθρώπων. Οι άνθρωποι πηγαίνουν στις θάλασσες, για να διασκεδάσουν με διάφορα σπορ, όπως water polo, ιστιοπλοΐα, κανόε καγιάκ, κωπηλασία και άλλα.

Οι παππούδες και οι γιαγιάδες πηγαίνουν σε διάφορους τόπους όπου υπάρχουν ιαματικά νερά, για να θεραπευθούν από διάφορες αρρώστιες.

Από όλα αυτά διαπιστώνουμε ότι χωρίς το νερό δε θα υπήρχε ζωή στον πλανήτη. Το νερό είναι πηγή ζωής!

ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Γλάστρα με γαρδένια

Αφήνουμε για μερικές μέρες τη γλάστρα με τη γαρδένια απότιστη.

Παρατήρηση: Παρατηρούμε ότι το φυτό μαράθηκε.

Ποτίσαμε τη γαρδένια και περιμέναμε τα αποτελέσματα.

Παρατήρηση: Παρατηρούμε ότι η γαρδένια ξαναζωντάνεψε.

Συμπέρασμα: Το νερό είναι πολύτιμο για τα φυτά, για να μπορούν να ζήσουν.

Το νερό είναι σημαντικό για τον άνθρωπο, γιατί δεν μπορούμε να αντέξουμε χωρίς νερό παραπάνω από 2 – 3 ημέρες. Το νερό το «χάνουμε», όταν κλαίμε, όταν πηγαίνουμε στην τουαλέτα, όταν ιδρώνουμε και όταν αναπνέουμε. Για να αναπληρώσουν το νερό που έχουν χάσει, οι ενήλικες πίνουν 1,5 με 2 λίτρα νερό ή σε ποτήρια 7 ή 8. Εμείς τα παιδιά χρειαζόμαστε τα 2/3 για το σώμα μας, γιατί μας είναι πολύ χρήσιμο.

Πηγή ζωής είναι το νερό και για τα ζώα, γιατί το χρειάζονται για το σώμα τους όπως και εμείς, ενώ κάποια από τα ζώα ζούνε κοντά ή μέσα στο νερό.

Έπειτα είναι σημαντικό για τα φυτά, γιατί χρειάζονται το νερό για τις ρίζες τους, για να κάνουν φωτοσύνθεση της τροφής τους.

Το νερό στη φύση είναι τα ¾ αλλά το περισσότερο νερό είναι αλμυρό (97,5%) και μόνο το 2,5% είναι «γλυκό». Από το 2,5% ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει μόνο το 1%, γιατί το υπόλοιπο βρίσκεται είτε στους πόλους είτε στις κορυφές των βουνών σαν πάγος.

Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το νερό στη γεωργία – κτηνοτροφία, για οικιακή χρήση και στις βιομηχανίες. Το νερό καταναλώνεται σε ποσοστό 8% στην οικιακή χρήση, στη γεωργία – κτηνοτροφία 69% και στις βιομηχανίες 23%.

Σήμερα ο άνθρωπος χρησιμοποιεί περισσότερο το νερό, όταν πλένουμε πιάτα, όταν γεμίζουμε τις μπανιέρες μέχρι επάνω, γιατί έχουμε το νερό μέσα στο σπίτι μας, ενώ στα παλιά χρόνια έπρεπε να πηγαίνουν να παίρνουν νερό από την πλατεία και να κάνουν πολλές ώρες.

Η κατανάλωση του νερού τα τελευταία 50 χρόνια ήταν μεγαλύτερη από τους προηγούμενους 3 αιώνες, γιατί, πέρα από τη χρήση του νερού που αυξάνει την κατανάλωση, κάνουμε και σπατάλη. Το νερό το σπαταλάμε στο μπάνιο, όταν αφήνουμε τη βρύση να τρέχει, όταν γεμίζουμε την μπανιέρα, όταν βουρτσίζουμε τα δόντια μας και αφήνουμε το νερό να τρέχει.

Κάποιες χώρες αντιμετωπίζουν πρόβλημα νερού, γι’ αυτό δεν μπορούν να καλλιεργήσουν τη γη και δεν μπορούν να πάρουν τροφή, δεν μπορούν να πίνουν αρκετό νερό, αναγκάζονται να περπατάνε 4 ή 5 ώρες, για να το φέρουν, και το κουβαλάνε στην πλάτη.

Το νερό το ρυπαίνουμε, όταν πετάμε σκουπίδια, τα καράβια που ρίχνουν τα πετρέλαιά τους, τα εργοστάσια που πετάνε τα απόβλητά τους και οι γεωργοί που ρίχνουν λιπάσματα.

Το νερό βοηθάει τους ανθρώπους να έρθουν κοντά. Επίσης το νερό προσφέρει στους ανθρώπους διασκέδαση με τις διακοπές στις λίμνες, στη θάλασσα και στα ποτάμια, αλλά ταυτόχρονα και με τα διάφορα σπορ. Κωπηλασία, κολύμβηση, θαλάσσιο σκι, surfing, water polo, ιστιοπλοΐα και άλλα.

Το νερό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος του κάθε τόπου. Ο κύκλος του νερού επηρεάζει το κλίμα κάθε τόπου.

Στην ιατρική βρίσκεται πάλι το νερό, γιατί κάποιοι ενήλικες πηγαίνουν στα ιαματικά λουτρά, όπου υπάρχει ιαματικό νερό, και κάνουν εκεί μέσα μπάνιο.

Χωρίς το νερό δε θα υπήρχε στον κόσμο ζωή, γιατί ο άνθρωπος, τα ζώα και τα φυτά δε θα μπορούσανε να ζήσουν.        

ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Γλάστρα με γαρδένια

Αφήνουμε για μερικές μέρες τη γλάστρα με τη γαρδένια απότιστη.

Παρατήρηση: Το φυτό μαράθηκε.

Ποτίσαμε τη γαρδένια και περιμέναμε τα αποτελέσματα.

Παρατήρηση: Η γαρδένια ξαναζωντάνεψε και άνθισε.

Συμπέρασμα: Τα φυτά χρειάζονται νερό, για να ζήσουν.

Το νερό είναι πολύ σημαντικό για τον άνθρωπο. Ένας άνθρωπος αντέχει 2 – 3 μέρες χωρίς νερό. Καθημερινά χάνουμε νερό με τον ιδρώτα μας, με τα ούρα μας, τα κόπρανα, τα δάκρυα και με την αναπνοή μας. Η αναπλήρωσή του γίνεται πίνοντας νερό. Ένας ενήλικας χρειάζεται 6 – 8 ποτήρια νερό την ημέρα, ενώ ένα παιδί 4 ποτήρια νερό.

Και για τα ζώα είναι πηγή ζωής, γιατί πίνουνε νερό. Επίσης κάποια ζώα κατοικούν στο νερό, άρα το χρειάζονται πολύ, γιατί είναι το σπίτι τους.

Για τα φυτά το νερό χρειάζεται στη φωτοσύνθεση, δηλαδή στη δημιουργία της τροφής τους.

Στη φύση το 97,5% είναι το αλμυρό νερό και το 2,5% το «γλυκό» νερό. Από αυτό το νερό μόνο το 1% μπορεί να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος. Το 1,5% βρίσκεται στους πόλους και στις κορυφές των βουνών σαν πάγος.

Το νερό απορροφάται στη γεωργία – κτηνοτροφία (69%), στην οικιακή χρήση (8%) και στις βιομηχανίες (23%).

Ο άνθρωπος καταναλώνει περισσότερο νερό σήμερα απ’ ότι παλιότερα. Οι άνθρωποι σήμερα ξοδεύουν περισσότερο νερό για οικιακή χρήση, γιατί σήμερα υπάρχουν βρύσες, πλυντήρια κλπ. Γενικώς σήμερα όλα υπάρχουν μέσα στο σπίτι μας, ενώ στα παλιά χρόνια οι άνθρωποι έπρεπε να πάνε απ’ το πηγάδι ή από τη βρύση που υπήρχε στην πλατεία του χωριού και έπλεναν τα ρούχα τους στα ποτάμια. Τα τελευταία 50 χρόνια καταναλώθηκε περισσότερο νερό απ’ ότι τους προηγούμενους τρεις αιώνες.

Οι άνθρωποι, εκτός από τη χρήση του νερού, το σπαταλάμε επίσης. Στο μπάνιο όταν γεμίζουμε τη μπανιέρα με νερό, οι γεωργοί γιατί αφήνουν να πάει πολύ νερό στα φυτά. Τα δίκτυα της άρδευσης δεν είναι καλά και το 50% - 60% του νερού πάει τζάμπα.

Οι χώρες που έχουν λίγο νερό αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα. Δεν μπορούν να καλλιεργήσουν τη γη, άρα θα έχουν πρόβλημα τροφής, αναγκάζονται να περπατάνε 4 – 5 ώρες, για να φέρουν λίγο νερό στο σπίτι τους, και αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας που έχουν σχέση με το νερό.

Το νερό ρυπαίνεται από τα εργοστάσια, τα χημικά λιπάσματα, τις πετρελαιοκηλίδες, τα ορυχεία, τις χωματερές κλπ.

Επίσης είναι σημαντικό για το κλίμα της γης.

Βοηθάει τους ανθρώπους να μετακινηθούν. Φέρνει τους λαούς και τους ανθρώπους κοντά μεταξύ τους.

Ακόμα προσφέρει διασκέδαση στους ανθρώπους και τις διακοπές τους και τα σπορ: κωπηλασία, κολύμβηση, θαλάσσιο σκι, surfing, water polo, ιστιοπλοΐα, κ.ά.

Ακόμα χρησιμεύει σαν θεραπευτικό μέσο με τα ιαματικά λουτρά.

Χωρίς το νερό δε θα υπήρχε ζωή στη γη. Αυτό το διαπιστώνουμε απ’ όλα αυτά που έχουμε συναντήσει.

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

νεροβάρελο: (νερό + βαρέλι) βαρέλι για αποθήκευση ή μεταφορά νερού

νερόβραστος: που έβρασε μόνο με νερό, μεταφορικά ανόητος, σαχλός

νεροδεσιά: (νερό + δένω) φράγμα που εμποδίζει τη ροή του νερού ή το εκτρέπει σε άλλη κατεύθυνση, νεροφράχτης

νεροκάλαμο: (νερό + καλάμι) το φυτό φραγμίτης ο κοινός

νεροκανάτα ή νεροκάνατο: (νερό + κανάτα) επιτραπέζιο σκεύος για νερό, υδροδοχείο

νεροκάρδαμο: (νερό + κάρδαμο) το κάρδαμο που φυτρώνει στα ρυάκια, ενυδροκάρδαμο

νεροκολοκυθιά: (νερό + κολοκυθιά) το φυτό κολοκύνθη η λαγηνοφόρος, η φλασκιά

νερόκοτα: (νερό + κότα) το υδρόβιο πουλί ράλλος ο φίλυδρος

νεροκουβαλητής και νεροκουβαλήτρα: (νερό + κουβαλητής) ο μεταφορέας και πωλητής νερού, ο νερουλάς, (μεταφορικά) πρόσωπο που οι κόποι του, οι προσπάθειές του ωφελούν άλλους

νερόκρινο: (νερό + κρίνο) υδροχαρές φυτό που ανήκει στα ιριδοειδή

νερομάζωμα: (νερό και μάζωμα) η συγκέντρωση των νερών της βροχής σε δεξαμενές

νερομάνα: (νερό + μάνα) πηγή άφθονου νερού

νερομπογιά :(νερό + μπογιά) διάλυμα χρωστικής ουσίας σε νερό, υδρόχρωμα, έργο ζωγραφικής εκτελεσμένο με υδρόχρωμα, ακουαρέλα

νερόμυλος: (νερό + μύλος) μύλος που κινείται με τη ροή ή την πτώση νερού, υδρόμυλος

νερόπλυμα: (νερό + πλένω) το νερό από την πλύση των μαγειρικών σκευών, (μεταφορικά) φαγητό ή ρόφημα άνοστο

νεροποντή: (νερό + πόντος) ραγδαία βροχή

νεροπότηρο: (νερό + ποτήρι) ποτήρι για νερό

νεροσυρμή: (νερό + συρμή – σύρω) φυσικό, κατηφορικό αυλάκι απ’ όπου τρέχουν τα νερά της βροχής

νεροσωλήνας: (νερό + σωλήνας) σωλήνας για διοχέτευση νερού, υδροσωλήνας

νερουλάς: μεταφορέας ή πωλητής νερού

νερουλιάζω: γίνομαι νερουλός, χάνω τη συνεκτικότητά μου, γίνομαι πλαδαρός, (μεταφορικά) ξεκουτιαίνω

νερουλός: ρευστός σαν νερό, υδαρής (μεταφορικά) πλαδαρός

νεροφάγωμα: (νερό + φάγωμα) κοιλότητα σχηματισμένη σε έδαφος ή σε πέτρα, από τρεχούμενα νερά

νεροφίδα ή νερόφιδο: (νερό + φίδι) είδος ερπετού που ζει στο νερό, ύδρος

νεροχελώνα: (νερό + χελώνα) είδος χελώνας που ζει στο νερό

νεροχύτης: (νερό + χύνω) λεκάνη σε κουζίνα για το πλύσιμο των πιατικών

υδραγωγός: (ύδωρ + αγωγός) αυλάκι ή σωλήνας που διοχετεύει το νερό

υδατάνθρακας: (ύδωρ + άνθρακας) υδατάνθρακες, οργανικές ενώσεις που αποτελούν το κύριο συστατικό των κυττάρων

υδάτινος: ο αποτελούμενος από νερό, νερένιος

υδατογράφημα: (ύδωρ + γράφημα) διαφανής παράσταση που αποτυπώνεται στο χαρτί κατά τη φάση της βιομηχανικής παραγωγής του, και είναι εμφανής, όταν κρατήσει κανείς το χαρτί κόντρα στο φως

υδατογραφία: ζωγραφική με χρώματα διαλυμένα στο νερό, ακουαρέλα, πίνακας που ζωγραφίστηκε με υδρόχρωμα

υδατοκαλλιέργεια: (ύδωρ + καλλιέργεια) εκτροφή θαλάσσιων ειδών με στόχο τη διάθεσή τους στο εμπόριο, η καλλιέργεια επίγειων φυτών σε άγονο έδαφος που ποτίζεται με νερό που εμπεριέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την ανάπτυξή τους

υδατοστεγής: (ύδωρ + στέγω) ο αδιαπέραστος από το νερό, στεγανός

υδατοσφαίριση: (υδατόσφαιρα) το γουότερ πόλο

υδραγωγείο: (υδραγωγός) σωλήνας ή αυλάκι που διοχετεύει το υγρό σε ορισμένη κατεύθυνση, τεχνικό έργο με το οποίο μεταφέρεται ή διοχετεύεται νερό από τον τόπο της προελεύσεώς του στα σημεία διανομής, δεξαμενή όπου αποθηκεύεται νερό και από την οποία ξεκινούν οι υδροσωλήνες του δικτύου κατανάλωσης

υδραντλία: (ύδωρ + αντλία) αντλία νερού

υδρατμός: (ύδωρ + ατμός) η αέρια κατάσταση του νερού, ατμός από την εξάτμιση του νερού, αχνός

υδραυλικός: ο σχετικός με τη διοχέτευση του νερού και τη χρησιμοποίησή του σε μηχανικά έργα, ο ανθεκτικός στην επίδραση του νερού, τεχνίτης ειδικός σε εργασίες σχετικές με τη διοχέτευση ή τη χρήση νερού

ύδρευση: προμήθεια νερού, το σύνολο των έργων και μέσων για την παροχή νερού σε πόλη ή συνοικισμό

υδρία: πήλινο αγγείο για νερό, στάμνα

υδρόβιος: (ύδωρ + βιόω – ώ) που ζει και αναπτύσσεται μέσα σε νερό

υδροβιότοπος: ( ύδωρ + βιότοπος) υγρότοπος

υδροδότηση: παροχή νερού

υδροηλεκτρικός: (ύδωρ + ηλεκτρικός) ο σχετικός με τον υδροηλεκτρισμό

υδρόθειο: (ύδωρ + θείον) αέριο εύφλεκτο, δύσοσμο και δηλητηριώδες που περιέχεται στα αέρια των θειούχων πηγών, παράγεται δε κατά τη σήψη ζωικών και φυτικών ουσιών

υδροκινητήρας: (ύδωρ + κινητήρας) κινητήρας που κινείται με την πτώση ή τη ροή νερού

υδρομετρητής: (ύδωρ + μετρητής) μετρητής της ποσότητας νερού που καταναλώνεται, υδρογνώμων

υδροπλάνο: (ύδωρ + planer) τύπος αεροπλάνου με πλωτήρες, αντί τροχών, ώστε να προσθαλασσώνεται και να αποθαλασσώνεται

υδρορροή: (ύδωρ + ροή) αγωγός του νερού στην άκρη της στέγης οικήματος, που μαζεύει τα νερά της βροχής και με σωλήνες τα αποχετεύει στο έδαφος

υδροστατική: κλάδος της φυσικής που μελετά μηχανικές ιδιότητες των υγρών σε κατάσταση ηρεμίας

υδροστρόβιλος: (ύδωρ + στρόβιλος) υδραυλικός στρόβιλος, μηχάνημα που μετατρέπει την πτώση νερών σε κινητήρια δύναμη, δίνη νερού, ρουφήχτρα,

      νεροστρόβιλος

υδρόφιλος: (ύδωρ + φίλος) που αγαπά το νερό, υδροχαρής, φίλυδρος, υγροσκοπικός, (για φυτά) που η επικονίασή του γίνεται με τη βοήθεια του νερού

υδρόχρωμα: (ύδωρ + χρώμα) χρωστική ουσία διαλυτή ή διαλυμένη στο νερό, νερομπογιά, χρωματισμένο γαλάκτωμα ασβέστη

ΟΙ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ Ο ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ

Υδάτινοι πόροι είναι τα ποτάμια, οι λίμνες, οι γεωτρήσεις, οι πηγές, τα πηγάδια κλπ. Τα νερά της περιοχής μας χρησιμοποιούνται για την άρδευση των χωραφιών, για οικιακή χρήση και για βιομηχανική χρήση (κονσερβοποιεία, εργοστάσια παραγωγής γλυκών και μαρμελάδων κλπ.).

Στην περιοχή μας παρατηρείται μικρή έλλειψη νερού το καλοκαίρι. Αυτό συμβαίνει, γιατί υπάρχουν μεγαλύτερες ανάγκες νερού. Η έλλειψη αυτή αντιμετωπίζεται με τον περιορισμό της σπατάλης του.

Όλες οι περιοχές της Ελλάδας δεν είναι το ίδιο ευνοημένες, όπως η περιοχή μας. Οι μεγάλες πόλεις, τα νησιά – και ιδίως οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα – και ειδικά οι τουριστικές περιοχές, αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα έλλειψης νερού.

ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Κουβάς

Ογκομετρικό δοχείο

Βάζουμε τον κουβά κάτω από μία βρύση που στάζει και τον αφήνουμε για μία ώρα.

Παρατήρηση:

Παρατηρούμε ότι στον κουβά συγκεντρώθηκε μια ποσότητα νερού. Τη μετρήσαμε με το ογκομετρικό δοχείο και βρήκαμε ότι είναι 1,2 λίτρα.

Συμπέρασμα:

Το νερό που σπαταλιέται από μια βρύση που στάζει είναι περίπου 30 λίτρα το 24ωρο. Το νερό αυτό θα μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε για να πιούμε, να πλυθούμε, να μαγειρέψουμε, να πλένουμε τα πιάτα, να ποτίσουμε τα λουλούδια κλπ.

Το νερό θα πρέπει να το καταναλώνουμε με σύνεση, γιατί κάπου στο μέλλον θα τελειώσει. Τα υδάτινα αποθέματα δεν είναι απεριόριστα και κάποτε θα εξαντληθούν και θα υπάρξει ξηρασία. Το καλοκαίρι ιδιαίτερα πρέπει να υπάρχει περιορισμός της κατανάλωσης νερού, γιατί το νερό τους καλοκαιρινούς μήνες είναι λιγότερο.

Αν ο πληθυσμός μιας χώρας σπαταλά τα υδάτινα αποθέματα, κάποια στιγμή θα τελειώσουν και θα αντιμετωπίσει μεγάλο πρόβλημα έλλειψης νερού.

Αν κάποια στιγμή εξαντληθούν τα υδάτινα αποθέματα, οι άνθρωποι, τα ζώα και τα φυτά, δε θα μπορέσουν να ζήσουν, γιατί όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν ανάγκη από νερό.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗ ΣΠΑΤΑΛΗ ΝΕΡΟΥ

·         Κάνουμε ντους χωρίς να γεμίζουμε την μπανιέρα. Όταν σαπουνίζουμε το σώμα μας, κλείνουμε το νερό.

·         Κλείνουμε τη βρύση ενώ βουρτσίζουμε τα δόντια μας, για να εξοικονομήσουμε νερό.

·         Βάζουμε ένα τούβλο μέσα στο καζανάκι ή ρυθμίζουμε το φλοτέρ, για να μην τρέχει πολύ νερό στην τουαλέτα.

·         Φροντίζουμε, όταν βάζουμε πλυντήριο, να είναι γεμάτο.

·         Κλείνουμε τη βρύση, για να μη στάζει ή, αν είναι χαλασμένη, τη διορθώνουμε.

·         Μαθαίνουμε στα μικρά παιδιά να κλείνουν καλά τις βρύσες μετά από κάθε χρήση.

·         Μαγειρεύουμε το φαγητό μας με όσο το δυνατόν λιγότερο νερό. Με αυτόν τον τρόπο θα συγκρατήσει και τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά του.

·         Προτιμάμε να πλένουμε τα σκεύη ή τα τρόφιμά μας στη λεκάνη του νεροχύτη ή σε μια λεκάνη γεμάτη μέχρι τη μέση με νερό, αντί να αφήνουμε ανοιχτή τη βρύση καθ’ όλη τη διάρκεια του πλυσίματος.

·         Πλένουμε το αυτοκίνητο με κουβά και σφουγγάρι και όχι με λάστιχο.

·         Καθαρίζουμε τα μπαλκόνια με κουβά και σφουγγαρίστρα και όχι με το λάστιχο.

·         Ποτίζουμε το γκαζόν, αν υπάρχει, μόνο όταν είναι απόλυτα αναγκαίο, κάτι που μπορούμε εύκολα να το καταλάβουμε από το αν στο πέρασμά μας αφήνουμε ίχνη. Το ποτίζουμε διαδοχικά με μικρές ποσότητες, αντί για μία φορά με μεγάλη, ώστε το νερό να απορροφηθεί εύκολα.

·         Ποτίζουμε με το χέρι τις μικρές επιφάνειες με γρασίδι, έτσι ώστε να αποφεύγουμε τη σπατάλη νερού.

·         Δεν καταβρέχουμε τους δρόμους. 

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΝΕΡΟΥ

Το νερό είναι ταυτισμένο με την ύπαρξη της ζωής. Η αφθονία του φυσικού αυτού πόρου και η προσπάθεια κάλυψης των αδιάκοπα αυξανόμενων αναγκών του ανθρώπου οδήγησε στην αλόγιστη χρήση του. Σήμερα, η έλλειψη του νερού μπορεί να αποτελέσει το πιο σοβαρό εμπόδιο για την ανάπτυξη σε πολλές περιοχές. Περισσότεροι από 1 δις κάτοικοι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Παράλληλα, οι αρδευόμενες εκτάσεις επεκτείνονται, ενώ η παραγωγικότητα της καλλιεργούμενης γης μειώνεται. Οι σημερινές τάσεις είναι ανησυχητικές. Στις επόμενες δύο δεκαετίες, εκτιμάται ότι η χρήση του νερού θα αυξηθεί κατά 40% και ότι 17% περισσότερο νερό θα χρειαστεί, για να παραχθεί τροφή για τον αυξανόμενο πληθυσμό.

Πολλές χώρες που ήδη υποφέρουν από την έλλειψη νερού, θα οδηγηθούν σε κρίσεις. Για να εξασφαλιστεί η ποσότητα και η ποιότητα του νερού, πρέπει να αναζητηθούν καινοτόμες λύσεις σε τρεις τομείς: στην τεχνολογία, στην οικονομία και στους θεσμούς διαχείρισης. Η πρόκληση για την βιοτεχνολογία είναι να ελέγξει και να επιλύσει τα ζητήματα ποιότητας και ποσότητας του νερού στις καλλιέργειες σε όφελος των αναπτυσσόμενων χωρών και του περιβάλλοντος. Η οικονομία οφείλει να αποδώσει στο νερό την πραγματική του αξία και οι θεσμοί να εντάξουν τον πολίτη στη διαχείρισή του. Η συμμετοχή των κατοίκων είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κάθε περιοχής και για την προστασία των φυσικών της πόρων.

Το νερό είναι ένα αγαθό που δεν διακόπτεται από σύνορα. Είναι ο κατ’ εξοχήν φυσικός πόρος του οποίου η διαχείριση απαιτεί τη συνεργασία ανάμεσα στους λαούς. Στην Ευρώπη, 10 χώρες δέχονται περισσότερο από το μισό των νερών τους από γειτονικές. Ο διοικητικός διαχωρισμός τους σημαίνει ότι οι λύσεις από μέτρα που παίρνονται στη μια χώρα μπορεί να ακυρώνονται από αδράνειες στην άλλη. Το νερό αποτελεί προτεραιότητα για διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Global Environmental Facility (GEF) ο οποίος χρηματοδοτεί μέτρα που συμβάλλουν στην ορθολογική διαχείριση των παγκόσμιων υδάτων.

Η Ελλάδα γεωγραφικά βρίσκεται σε μια περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή. Η ανάπτυξη και οι πληθυσμιακές πιέσεις της Μεσογείου, ιδιαίτερα στις παραθαλάσσιες περιοχές, δημιουργούν μεγάλες διακυμάνσεις στην παροχή του νερού. Οι βασικοί τομείς κατανάλωσης είναι η γεωργία και ο τουρισμός. Οι πολιτικές σ’ αυτούς τους τομείς οφείλουν να εκτιμήσουν τις αντοχές του περιβάλλοντος στη χάραξη των στόχων τους.

Τρόπους για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης που προκαλεί η έλλειψη νερού αναζητούν οι αντιπροσωπείες των χωρών που συμμετέχουν στη Διάσκεψη για την Αειφόρο Ανάπτυξη που γίνεται στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νοτίου Αφρικής. Στο πλαίσιο της τρίτης ημέρας των εργασιών, συζητήθηκαν οι ελλείψεις συνθηκών υγιεινής για δισεκατομμύρια ανθρώπους στις φτωχές χώρες, θέμα που συνδέεται απολύτως με τη λειψυδρία.

Τα τελευταία στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο Ο.Η.Ε. αναφέρουν πως ένα ένας στους πέντε ανθρώπους, δηλαδή 1,1 δισεκατομμύριο άντρες, γυναίκες και παιδιά δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Ταυτοχρόνως 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν κάτω από τραγικές συνθήκες σε ότι αφορά την υγιεινή.

Ο τεχνικός σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Στέφεν Λίντερ, τόνισε πως «το νερό θα πρέπει να γίνει ο καταλύτης για μια διεθνή συνεργασία. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται για να εκπονηθούν προγράμματα συνεργασίας ανάμεσα στους ενδιαφερόμενους πληθυσμούς, αλλά και για να δοθεί ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη που θα συμβάλει στο να τερματιστούν οι συγκρούσεις σε ορισμένες ζώνες του πλανήτη». Η αντιπροσωπεία της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρθηκε ειδικά σε 260 ποτάμια και παραποτάμους που διασχίζουν πολλές χώρες και από τα νερά τους εξαρτάται το 40% του πληθυσμού της Γης. Ο κ. Λίντερ εξήγησε πως τη λεκάνη του Νείλου μοιράζονται δέκα χώρες, του Νίγηρα εννιά και του Ζαμβέζη οκτώ.

Ανάλογες αναφορές έκανε ο Ντέιβιντ Γκρέι, διευθυντής του τμήματος της Παγκόσμιας Τράπεζας για το νερό. Ο κ. Γκρέι αναφέρθηκε πως μόνο στην Αφρική υπάρχουν 60 τέτοια ποτάμια, τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχουν εθνική ταυτότητα. «Η μεγάλη πρόκληση είναι να συνεργαστούν οι διαφορετικοί λαοί, για να υπάρξουν τα μεγαλύτερα δυνατά οικολογικά, οικονομικά και πολιτικά κέρδη» υπογράμμισε.

Οι κύριοι Λίντερ και Γκρέι υπογράμμισαν ότι η συνεργασία μεταξύ των χωρών για το νερό, μπορεί να μειώσει τις εντάσεις και τις συγκρούσεις που προκαλούνται από την έλλειψή του, ειδικά σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή.

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Όταν το νερό των θαλασσών και των λιμνών θερμαίνεται από τον ήλιο, εξατμίζεται, αποκτά δηλαδή αέρια μορφή. Όταν πέφτει η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, οι υδρατμοί συμπυκνώνονται σε πολλές μικροσκοπικές σταγόνες νερού δημιουργώντας τα σύννεφα. Η συμπύκνωση ενισχύεται από την παρουσία κόκκων σκόνης, που ονομάζονται πυρήνες συμπύκνωσης. Γύρω από τον κάθε πυρήνα δημιουργείται μια σταγόνα νερού.

Ομίχλη

Η ομίχλη δημιουργείται, όταν υπάρχει υγρασία, όταν δηλαδή ο αέρας είναι πλούσιος σε υδρατμούς και έρχεται σε επαφή με μια κρύα επιφάνεια, όπως είναι συνήθως το έδαφος τα πρωινά του χειμώνα.

Βροχή

Οι σταγόνες νερού των σύννεφων έχουν πάρα πολύ μικρή διάμετρο, είναι ελαφριές και αιωρούνται στον αέρα. Συχνά, όμως, ενώνονται μεταξύ τους, δημιουργώντας σταγόνες πιο μεγάλες και αρκετά βαριές, ώστε να νικούν την αντίσταση του αέρα και να πέφτουν στη Γη ως σταγόνες βροχής.

Χιόνι

Όταν οι υδρατμοί συναντήσουν ψυχρά στρώματα αέρα θερμοκρασίας κάτω από 0^ο C, σχηματίζουν παγοκρυστάλλους. Αν οι παγοκρύσταλλοι φτάσουν στο έδαφος σε στερεή κατάσταση, πέφτει χιόνι.

Χαλάζι

Στους παγοκρυστάλλους είναι δυνατόν να προστεθούν και νέα σταγονίδια νερού, οπότε μεγαλώνουν και πέφτουν ορμητικά στο έδαφος ως χαλάζι. Αυτό συνήθως συμβαίνει την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Το νερό ρέει στα ποτάμια και μέσα στο έδαφος και καταλήγει πάλι στη θάλασσα και στις λίμνες.

Πάχνη

Δημιουργείται στα φυτά και στο χώμα, όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι μικρότερη από 0^ο C. Είναι η υγρασία του αέρα που συμπυκνώνεται σε κρυστάλλους πάγου αντί σε σταγονίδια νερού.

Δροσοσταλίδες (δροσιά)

Είναι σταγόνες νερού που δημιουργούνται στην επιφάνεια του εδάφους, ειδικά το καλοκαίρι, λόγω της συμπύκνωσης της υγρασίας του αέρα κατά τη διάρκεια μιας δροσερής νύχτας.

Τα σύννεφα, η ομίχλη, η βροχή, το χιόνι, το χαλάζι, η πάχνη και οι δροσοσταλίδες ονομάζονται υδατώδη μετέωρα.

Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Λεκάνη

Φύλλα εφημερίδας

Νάιλον σακούλα

Γυάλινο δοχείο

Κουτί αναψυκτικού

Χοντρό χαρτόνι

Γεμίζουμε τη λεκάνη νερό και ρίχνουμε μέσα τα φύλλα εφημερίδας, τη νάιλον σακούλα, το γυάλινο δοχείο, το κουτί αναψυκτικού και το χοντρό χαρτόνι. Θα αφήσουμε τα υλικά για μερικές μέρες και θα παρατηρήσουμε τι θα συμβεί.

Παρατήρηση:

Παρατηρούμε ότι τα φύλλα εφημερίδας και το χοντρό χαρτόνι διαλύθηκαν, ενώ το γυάλινο δοχείο, το κουτί αναψυκτικού και η νάιλον σακούλα έμειναν άθικτα.

Συμπέρασμα:

Κάποια υλικά που χρησιμοποιούμε και μετά τα πετάμε στο νερό διαλύονται, ενώ κάποια άλλα δε διαλύονται. Αυτά που διαλύονται δε ρυπαίνουν το νερό, ενώ τα υλικά που δε διαλύονται και μένουν στο νερό το ρυπαίνουν.

Το νερό υπάρχει παντού γύρω μας και είναι απαραίτητο για τη ζωή των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων. Το νερό του πλανήτη μας είναι πολύ μολυσμένο και βρόμικο. Τα ποτάμια, οι λίμνες, οι θάλασσες και τα υπόγεια νερά ρυπαίνονται καθημερινά. Τα εργοστάσια ρίχνουνε τα απόβλητά τους στα ποτάμια και μετά στις λίμνες και τις θάλασσες. Οι αγρότες με τα χημικά λιπάσματα που βάζουν στις καλλιέργειές τους ρυπαίνουν το νερό πολύ συχνά. Η βροχή παρασύρει τα χημικά λιπάσματα, με αποτέλεσμα να ρυπαίνουν το νερό. Οι χωματερές που γίνονται δίπλα στα ποτάμια καταλήγουν λίγο – λίγο με τη βροχή στα νερά. Τα ορυχεία ρίχνουν χημικές ουσίες στα ποτάμια. Τα υπόγεια νερά ρυπαίνονται από τα εργοστάσια πολύ εύκολα και από τις χωματερές επίσης. Τα πλοία ρυπαίνουν τα νερά, όταν ρίχνουν πετρέλαια στις θάλασσες.

Η ρύπανση των νερών έχει σαν αποτέλεσμα να πεθαίνουν εκατοντάδες ζώα. Τα ψάρια στις θάλασσες πεθαίνουν από το πετρέλαιο που ρίχνουν τα πλοία. Επίσης όταν τα ψαροπούλια  βουτάνε στη θάλασσα, για να πιάσουν ψάρια γεμίζουν τα φτερά τους πετρέλαιο και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ψοφούν. Στα ποτάμια και στις λίμνες τα ψάρια πεθαίνουν από τα λιπάσματα και από τα απόβλητα των εργοστασίων που πέφτουν στα νερά τους.

Από τη ρύπανση των νερών κινδυνεύουν και τα φυτά. Όταν οι γεωργοί ποτίζουν τα φυτά με ρυπασμένο νερό, αυτά κινδυνεύουν να ξεραθούν. Επίσης κινδυνεύουν από τον ευτροφισμό, δηλαδή κάποια φυτά έχουν μεγάλη ανάπτυξη εξαιτίας των χημικών ουσιών που πέφτουν στις λίμνες και στα ποτάμια, ενώ άλλα εξαφανίζονται.

Με τη ρύπανση του νερού απειλούμαστε και εμείς. Είτε από τα ψάρια που τρώμε, είτε από τα λαχανικά που είναι ποτισμένα με ρυπασμένο νερό. Όταν κολυμπάμε στη θάλασσα που είναι μολυσμένη, μπορεί να κολλήσουμε καμιά αρρώστια.

Ο άνθρωπος προκαλεί ρύπανση των επιφανειακών και των υπόγειων νερών. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε σοβαρά τη ρύπανση των νερών. Λύση στο πρόβλημα της ρύπανσης του νερού από τα απόβλητα προσφέρουν ειδικές εγκαταστάσεις (βιολογικός καθαρισμός) στις οποίες καθαρίζεται το βρόμικο νερό των αποχετεύσεων. Να δημιουργηθούν Χ.Υ.Τ.Α. (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) αντί για χωματερές. Εκτός από τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα όλα τα άλλα να θάβονται.

«ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΠΡΑΓΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ!!!»

ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Λεκάνη

Φύλλα εφημερίδας

Νάιλον σακούλα

Γυάλινο δοχείο

Κουτί αναψυκτικού

Χοντρό χαρτόνι

Γεμίζουμε τη λεκάνη με νερό και ρίχνουμε μέσα τα φύλλα εφημερίδας, τη νάιλον σακούλα, το γυάλινο δοχείο, το κουτί αναψυκτικού και το χοντρό χαρτόνι. Θα αφήσουμε τα υλικά για μερικές μέρες και θα παρατηρήσουμε τι θα συμβεί.

Παρατήρηση:

Παρατηρούμε ότι τα φύλλα εφημερίδας και το χοντρό χαρτόνι έχουν διαλυθεί, ενώ η νάιλον σακούλα, το κουτί αναψυκτικού και το γυάλινο δοχείο έμειναν άθικτα.

Συμπέρασμα:

Κάποια υλικά που χρησιμοποιούμε και μετά τα πετάμε στο νερό διαλύονται και κάποια δε διαλύονται και έτσι παραμένουν στο περιβάλλον και το ρυπαίνουν.

Το νερό του πλανήτη μας είναι πολύ πιο μολυσμένο απ’ ό,τι στο παρελθόν. Τα ποτάμια, οι λίμνες, οι θάλασσες και τα υπόγεια νερά ρυπαίνονται από σταθμούς παραγωγής ενέργειας, γιατί ρίχνουν τα απόβλητά τους εκεί μέσα, τα αγροκτήματα που όταν βρέχει η βροχή παρασέρνει τα λιπάσματα και τα ρίχνει μέσα στις θάλασσας, τα ποτάμια, τις λίμνες και τα υπόγεια νερά. Τα εργοστάσια που ρίχνουν τα απόβλητά τους και τα καράβια που ρίχνουν πετρέλαιο μέσα στις θάλασσες. Ακόμα και εμείς οι άνθρωποι, όταν χρησιμοποιούμε το νερό, το ρυπαίνουμε. Το βρόμικο νερό καταλήγει τις περισσότερες φορές μέσα από την αποχέτευση στο έδαφος, στα ποτάμια, στη θάλασσα και στις λίμνες προκαλώντας ρύπανση. Αν οι ποσότητες των αποβλήτων που καταλήγουν στις λίμνες ή στη θάλασσα είναι μεγάλες, τα φυτά και τα ζώα που ζουν εκεί κινδυνεύουν.

Η ρύπανση των νερών θέτει σε κίνδυνο την άγρια ζωή. Όταν τα νερά είναι ρυπασμένα, τα ψάρια κινδυνεύουν, γιατί δεν μπορούν να πάρουν οξυγόνο από τα νερά. Επίσης όταν τα πουλιά βουτούν μέσα στη θάλασσα για να πιάσουν ψάρια, τα φτερά τους κολλάνε από το πετρέλαιο και έτσι μπορούν να ψοφήσουν.

Τα φυτά κινδυνεύουν από τη ρύπανση των νερών, γιατί όταν πέφτουν στα ποτάμια διάφορες χημικές ουσίες έχουμε το φαινόμενο του ευτροφισμού. Δηλαδή, άλλα φυτά πολλαπλασιάζονται και οι λίμνες και τα ποτάμια πρασινίζουν και άλλα εξαφανίζονται. Τα νερά των ποταμών και των λιμνών χρησιμοποιούνται από τους γεωργούς για το πότισμα των χωραφιών. Όταν τα νερά είναι ρυπασμένα, τα φυτά μπορεί να ξεραθούν ή οι καρποί τους μπορεί να μολυνθούν.

Ο άνθρωπος απειλείται από τα υπόγεια νερά που φτάνουν στο σπίτι του και πίνει το μολυσμένο νερό, από τα λαχανικά που ποτίζει με ρυπασμένο νερό, που κάνει μπάνιο σε μολυσμένο νερό.

Είναι υποχρέωση όλων μας να προσπαθούμε να περιορίσουμε τη ρύπανση του νερού όσο γίνεται περισσότερο, για να προστατεύουμε το περιβάλλον και την υγεία μας. Να μη ρίχνουν τα εργοστάσια τα απόβλητά τους στις θάλασσες, στις λίμνες και τα ποτάμια χωρίς να περάσουν από βιολογικό καθαρισμό. Τα πλοία να μη ρίχνουν πετρέλαια και σκουπίδια στις θάλασσες. Οι γεωργοί να χρησιμοποιούν φυσικά λιπάσματα αντί για χημικά. Όσοι ρυπαίνουν τα νερά να πληρώνουν βαριά πρόστιμα.

«ΜΗ ΡΥΠΑΙΝΕΤΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ, ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ»

ΠΕΙΡΑΜΑ

Όργανα – υλικά

Λεκάνη

Φύλλα εφημερίδας

Νάιλον σακούλα

Γυάλινο δοχείο

Κουτί αναψυκτικού

Χοντρό χαρτόνι

Γεμίζουμε τη λεκάνη με νερό και ρίχνουμε μέσα τα φύλλα εφημερίδας, τη νάιλον σακούλα, το γυάλινο δοχείο, το κουτί αναψυκτικού και το χοντρό χαρτόνι. Θα αφήσουμε τα υλικά για μερικές μέρες και θα παρατηρήσουμε τι θα συμβεί.

Παρατήρηση:

Παρατηρούμε ότι το χοντρό χαρτόνι και τα φύλλα εφημερίδας έχουν διαλυθεί, ενώ το γυάλινο δοχείο, το κουτί από αναψυκτικό και η νάιλον σακούλα έχουν μείνει άθικτα.

Συμπέρασμα:

Κάποια από τα υλικά που χρησιμοποιούμε και μετά πετάμε στο νερό διαλύονται, ενώ άλλα δε διαλύονται. Αυτά που δε διαλύονται ρυπαίνουν το νερό και μερικά από αυτά είναι κουτιά αναψυκτικού, σακούλες νάιλον, γυάλινα δοχεία κ.ά. Αυτά που διαλύονται δεν αποτελούν κίνδυνο για τη ρύπανση του νερού.

Το νερό του πλανήτη μας είναι πολύ πιο μολυσμένο από ότι στο παρελθόν. Αποχετεύσεις, χημικές ουσίες από καλλιέργειες και απόβλητα εργοστασίων χύνονται στα ποτάμια, στις λίμνες, στις θάλασσες. Οι διαρροές από πλοία ρυπαίνουν σημαντικά το νερό. Από τα σκουπίδια των χωματερών, από τα λύματα των αστικών περιοχών μολύνονται τα υπόγεια νερά.

Η ρύπανση των νερών θέτει σε κίνδυνο την άγρια ζωή. Αν στις θάλασσες υπάρχουν σακούλες και τα πτηνά βουτήξουν, για να πιάσουν κανένα ψάρι, θα πνιγούν ή ακόμα μπορεί να πιαστούν τα φτερά τους στη σακούλα. Επίσης τα πουλιά κινδυνεύουν από τα πετρέλαια που χύνονται από τα πλοία. Τα ψάρια μπορεί από τη ρύπανση να μολυνθούν ή ακόμη και να ψοφήσουν. Τα ψάρια που ζουν στα ποτάμια από τη ρύπανση του νερού δε θα βρίσκουν τροφή ή θα πίνουν νερό από τα μολυσμένα νερά και θα ψοφήσουν.

Τα φυτά κινδυνεύουν επίσης από τη ρύπανση των νερών. Στις λίμνες δημιουργείται σοβαρό πρόβλημα υπερανάπτυξης της υδρόβιας βλάστησης και του φυτοπλαγκτόν (πρασίνισμα της λίμνης). Αυτό ονομάζεται ευτροφισμός και οφείλεται στις διάφορες χημικές ουσίες που πέφτουν στα ποτάμια, στις λίμνες και στη θάλασσα. Το ρυπασμένο νερό χρησιμοποιείται και για το πότισμα στα χωράφια και μπορεί να ξεράνει τα φυτά.

Ο άνθρωπος απειλείται κι αυτός από τη ρύπανση των νερών. Αν ο άνθρωπος αγοράσει ψάρια που είναι μολυσμένα, θα απειληθεί η υγεία του. Επίσης το ίδιο θα συμβεί αν πίνει μολυσμένο νερό και αν τρώει λαχανικά που έχουν ποτιστεί με βρόμικο νερό. Μέχρι τώρα τα λαχανικά τα θεωρούσαμε την πιο υγιεινή τροφή, αλλά δεν ξέρουμε ποια είναι καθαρά και πόσα είναι βρόμικα. Με λίγα λόγια δεν ξέρουμε τι βάζουμε στο τραπέζι μας.

Τη ρύπανση των νερών μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε γρήγορα και άμεσα, αρκεί να κάνουμε κάτι. Μπορούμε να δημιουργήσουμε Χ.Υ.Τ.Α. (Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων). Εκτός από τη δημιουργία αυτών των χώρων πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση. Προτείνουμε να έχουμε στο σπίτι μας ξεχωριστούς κάδους για γυαλιά, για κουτάκια αναψυκτικών και για τα υπόλοιπα σκουπίδια. Οι εργοστασιάρχες πρέπει να κάνουν βιολογικούς καθαρισμούς έτσι ώστε να φτάνει το νερό καθαρό στις θάλασσες, στις λίμνες και στα ποτάμια. Οι αγρότες να καλλιεργούν τα χωράφια τους με βιολογική καλλιέργεια. Δηλαδή να μη χρησιμοποιούν πολλά λιπάσματα και να χρησιμοποιούν λιπάσματα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον (φυσικά).

Μη ρυπαίνετε το νερό! Το νερό είναι η ζωή μας! Μην πετάτε τα απόβλητά σας στις λίμνες, στα ποτάμια και στις θάλασσες! Σε μερικά χρόνια που θα γίνεται πόλεμος για το νερό θα μετανιώνουμε την ώρα και τη στιγμή που ρυπαίναμε! Μη ρυπαίνετε το νερό, για να μην πούμε το νερό νεράκι.!

«ΜΗ ΡΥΠΑΙΝΕΤΕ ΤΟ ΝΕΡΟ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ!»

ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ

Οι μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου, της Κίνας και της Ινδίας μπορούμε να θεωρήσουμε ότι στήριξαν την ανάπτυξή τους στο νερό των ποταμών Τίγρη, Ευφράτη, Νείλου, Κίτρινου ποταμού, Γάγγη και Ινδού.

«Η Αίγυπτος είναι το δώρο του ποταμού» σημείωνε ο Ηρόδοτος τον 5^ο π.Χ. αιώνα. «Όταν τα νερά του Νείλου φουσκώνουν και πλημμυρίζει η γη, όλη η Αίγυπτος γίνεται θάλασσα και μόνο οι πόλεις μένουν πάνω από το νερό που μοιάζουν σαν νησιά του Αιγαίου. Αυτή την εποχή τα πλοία δεν ακολουθούν το ρεύμα του ποταμού, αλλά πηγαίνουν κατευθείαν μέσα στη χώρα». Όταν τα νερά αποτραβιούνται, αφήνουν πίσω τους εύφορη ιλύ (λάσπη), το μαύρο χώμα, όπως το ονομάζουνε οι Αιγύπτιοι σε αντιδιαστολή με το κόκκινο χώμα της ερήμου. Οι Αιγύπτιοι δεν περίμεναν βροχές από τον σπάνια συννεφιασμένο ουρανό. Κάθε χρόνο ο Νείλος έδινε νερό για την άρδευση. Δεν ανησυχούσαν για την υποβάθμιση της γονιμότητας του εδάφους, κάθε καλοκαίρι ο Νείλος την ανανέωνε με τα φερτά υλικά του. Στις όχθες του ποταμού άφθονος φύτρωνε ο πάπυρος από τον οποίο οι Αιγύπτιοι έφτιαχναν ένα είδος χαρτιού. Ο πάπυρος δε βοήθησε μόνο την οικονομία της Αιγύπτου, συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη και τη διάδοση των γραμμάτων. Επιπλέον, από πάπυρο κατασκεύαζαν σχοινιά, καλάθια, κουτιά, σανδάλια, χαλιά, ακόμη και πλοία. Αυτό το άγριο φυτό ήταν το δεύτερο μετά από το σιτάρι δώρα του Νείλου. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν την ξεραμένη στον ήλιο λάσπη για να χτίσουν από μικρές καλύβες μέχρι παλάτια. Το λάδι τους προερχόταν από σουσάμι που φύτρωνε στην περιοχή. Στο Δέλτα του ποταμού εκτρέφονταν γουρούνια, που προτιμούν τη λάσπη, και κατσίκες. Τα έλη γύρω από το ποτάμι σκεπασμένα από πυκνό πάπυρο ήταν καταφύγια για παρυδάτια πουλιά, πολύτιμο κυνηγητικό πόρο για τους Αιγυπτίους. Οι Αιγύπτιοι ήταν από τους πρώτους λαούς που ανέπτυξαν τη ναυτιλία, αξιοποιώντας για το σκοπό αυτό το Νείλο. Η αρχαιότερη αναπαράσταση πλοίου που υπάρχει σήμερα βρίσκεται σε ένα αιγυπτιακό αγγείο του 3200 π.Χ.

η ισχύς που έδινε το νερό στις αρχαίες κοινωνίες, έκανε τους ανθρώπους να το θεοποιήσουν και να το λατρέψουν. Οι πηγές, τα ποτάμια, οι λίμνες, η θάλασσα αλλά και η βροχή προσωποποιήθηκαν στη μυθολογία. Η ελληνική μυθολογία είναι πλούσια σε μύθους που αναφέρονται στο νερό της θάλασσας και τα γλυκά νερά. Θαλάσσιες θεότητες είναι ο Νηρέας, ο Πρωτέας, ο Άτλας, ο Ποσειδώνας, η Αμφιτρίτη. Οι κύριες θεότητες των γλυκών νερών είναι ο Ωκεανός και οι πολλές νύμφες, ενώ πολλά ποτάμια, όπως ο Ασωπός, ο Αλφειός και ο Ιλισός, θεοποιήθηκαν.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΟΥΤΡΩΝ

Τα λουτρά είναι υπόθεση πολύ παλιά. Απ’ τα πανάρχαια χρόνια, πολλοί λαοί, όπως αποκάλυψαν διάφορες ανασκαφές, είχαν αναπτυγμένη την αίσθηση της καθαριότητας. Ιδιαίτερα οι άρχοντες φρόντιζαν να έχουν στα σπίτια τους λουτρώνες και να πλένονται με επιμέλεια και άνεση. Στην Κρήτη, μάλιστα, στα παλάτια της Κνωσού, ανακαλύφθηκαν πήλινα μπάνια, που χρησιμοποιούνταν γύρω στα 2.000 χρόνια προ Χριστού και μοιάζουν με τα δικά μας. Ανάλογα βρέθηκαν και στις Μυκήνες και στη Θήρα, αν κι από τότε εκεί το νερό ήταν λίγο.

Μα πέρα από τα ιδιωτικά λουτρά, υπήρχαν στην αρχαιότητα και τα δημόσια. Κι ήταν ονομαστά της Αιγύπτου, με τις πολύπλοκες υδραυλικές εγκαταστάσεις, που τροφοδοτούσαν άφθονο νερό από τον ποταμό Νείλο. Αλλά και στον ρωμαϊκό κόσμο, δεν υπήρχε πόλη που να μην είχε πολυτελή λουτρά, που συχνά αποτελούσαν και κέντρα πολιτικών και κοσμικών συναθροίσεων.

Στην Πομπηία, που θάφτηκε κάτω από τη λάβα του Βεζούβιου κι ήταν μια μικρή σχετικά επαρχιακή πόλη, υπήρχαν τρία δημόσια λουτρά με θερμαντικές εγκαταστάσεις, πολυτελή αποδυτήρια και θαλάμους για ατμόλουτρα. Η διαδικασία που ακολουθούσαν οι λουόμενοι, θύμιζε πιο πολύ ιερή λειτουργία παρά εκτέλεση μιας υγιεινής ανάγκης. Καθένας που πήγαινε, άφηνε κάπου τη χλαμύδα του για φύλαγμα κι έμπαινε πρώτα στο «φριγιδάριο», όπου έκανε ένα πρόχειρο «ντους», για να του φύγουν οι ιδρώτες και η σκόνη του δρόμου.

Μετά περνούσε στους θερμούς θαλάμους του «τεπιδάριου», όπου κολυμπούσε σε μια μεγάλη στέρνα με χλιαρό νερό και τέλος στο «καλδάριο», μια αίθουσα με καυτούς ατμούς που έμοιαζε πολύ με τα γνωστά χαμάμ.

Εκεί ξάπλωνε πάνω σε πεντακάθαρες μαρμάρινες πλάκες, ώσπου να ξαναϊδρώσει και τότε πλενόταν πάλι κι έκανε, αν ήθελε, μασάζ από ειδικευμένους υπαλλήλους.

Δυστυχώς, στο μεσαίωνα, η πολυτέλεια των ρωμαϊκών λουτρών που συχνά συγκαταλέγονταν ανάμεσα στα επιβλητικότερα κτίρια των μεγαλουπόλεων, θεωρήθηκε κατάλοιπο ειδωλολατρίας. Τα λουτρά, όπου υπήρχαν, ήταν κατασκευασμένα από ξύλινες καλύβες κι ο κόσμος προτιμούσε να πλένεται στα ποτάμια και στις λίμνες. Κάστρα ολόκληρα και πύργοι, όπου έμεναν ποιητικοί ιππότες και ευγενικές αρχοντοπούλες, στερούνταν εντελώς από εγκαταστάσεις καθαριότητας. Οι Σλάβοι, ωστόσο, διατηρούσαν την παλιά συνήθεια ατμόλουτρων.

Όπως αναφέρει ένας χρονικογράφος του 13^ου αιώνα, δεν είχαν δημόσια λουτρά ρωμαϊκού τύπου, αλλά έφτιαχναν καλύβες, άναβαν φωτιά από βρύα και πάνω τους έβαζαν μεγάλες πέτρες. Όταν λοιπόν οι πέτρες αυτές πυρακτώνονταν, έχυναν πάνω τους νερό, η καλύβα γέμιζε ατμούς και μέσα σ’ αυτή την αποπνιχτική ατμόσφαιρα οι λουόμενοι χτύπαγαν το σώμα τους με δέσμες κλαδιών, ώσπου κοκκίνιζαν σαν αστακοί!

Μόνο στην Αναγέννηση άρχισε πάλι στην Ευρώπη να αποδίδεται σημασία στη σωματική καθαριότητα.

Και να που φτάσαμε στο θέμα των θαλάσσιων μπάνιων. Μολονότι ήταν στην ελληνική αρχαιότητα ένα λαμπρό άθλημα, που έδειχνε όλη την έμφυτη αγάπη της φυλής μας για τη θάλασσα, γνώρισαν κι αυτά σκληρό διωγμό στο μεσαίωνα. Αιτία ήταν η ανισορροπία της ηθικής, που δεν επέτρεπε τότε σε κανένα να εμφανιστεί με τολμηρή περιβολή μπροστά σε άλλους για να κολυμπήσει.

Μόλις το 1860 βρέθηκε μια θαρραλέα γυναίκα, που ζήτησε να δροσιστεί στην αύρα της θάλασσας. Το γεγονός αυτό έμεινε ιστορικό κι αναστάτωσε όλη την Ευρώπη, γιατί θεωρήθηκε αρχή ενός μεγάλου κοινωνικού κακού.

Κι όσο για την εκκεντρική αυτή γυναίκα που τόλμησε να κολυμπήσει στην ακρογιαλιά της Διέππης, ήταν μια μεγάλη αριστοκράτισσα, η δούκισσα του Μπερύ. Κι η καημένη, για να μη σκανδαλίσει, ούτε που γδύθηκε καθόλου. Έπεσε με τα ρούχα στη θάλασσα. Μα το αστείο δεν ήταν μόνο αυτό. Θέλοντας να την τιμήσει και για τον τίτλο και για την τόλμη της, τη συνόδευε μέσα στο νερό ο δήμαρχος της Διέππης, κρατώντας με αβρότητα το χέρι της, σα να την τραβούσε σε επίσημο χορό. Κι όπως διαβάζουμε σε ένα χιουμοριστικό χρονογράφημα, φορούσε κι αυτός επίσημο ένδυμα, δηλαδή σακάκι, ψηλό καπέλο κι άσπρα γάντια!

Το σκάνδαλο της δούκισσας αυτής έσπευσαν να το ακολουθήσουν κι άλλες Γαλλίδες. Και γρήγορα η «πλαζ» της Διέππης έγινε της μόδας κι όλη η αριστοκρατία του Παρισιού μαζευόταν εκεί για να κάνει τα μπάνια της. Ο πάγος του φόβου είχε πια σπάσει. Αλλά όχι ακόμη πέρα για πέρα. Και δεν επιτρεπόταν άνδρες και γυναίκες να κολυμπούν στο ίδιο μέρος. Υπήρχαν χωριστές αμμουδιές για κάθε φύλλο.

Οι γυναίκες κολυμπούσαν με κάτι που δεν άφηναν κανένα μέρος του σώματος ακάλυπτο. Ένα φαρδύ παντελόνι έφτανε σουρωτό ως κάτω από τα γόνατα κι από πάνω μακριά πουκαμίσα με μανίκια κάλυπτε ως το λαιμό και τα χέρια. Προσθέστε σκούρες κάλτσες και καπέλο ταφταδένιο στο κεφάλι, για να έχετε πλήρη εικόνα της τολμηρής γυναίκας που κολύμπαγε την εποχή εκείνη!

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΛΑΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Το νερό αποτελεί στοιχείο εξαγνισμού και καθαρμού. Λυτρωτικό και ζωοποιό, καθάριο και διαυγές, ήρεμο και ορμητικό, χαρίζει στον άνθρωπο τη ζωή. Κι άλλοτε εμφανίζεται ως απειλή, εκδικητικό και θανατηφόρο, μαύρο και στάσιμο, ελλοχεύοντας κινδύνους. Αυτή η πολυμορφία του νερού έκανε τη λαϊκή φαντασία να πλάσει θεότητες και ιστορίες. Πολλές είναι οι αναφορές στη Μυθολογία μας στις θεότητες των νερών, σε μυθικά όντα και τέρατα, που κατοικούν σε ποτάμια, πηγές, λίμνες και θάλασσες.

Από τη μυθολογία αντλούν στοιχεία και οι λαϊκές μας παραδόσεις, οι οποίες αναφέρονται στο νερό και στα στοιχειά, που το συντροφεύουν. Νεράιδες και λάμιες, δράκοντες και τελώνια, θεριά και στοιχειά κατοικούν σε υδάτινους τόπους κι αλίμονο σε όποιον βρεθεί εκεί κοντά τους και τα ενοχλήσει. Από τις παραδόσεις του Ν. Πολίτου επιλέξαμε κάποιες.

«Νεράιδες»

Οι νεράιδες των παραδόσεών μας προέρχονται από τη Μυθολογία μας. Είναι οι αρχαίες Νηρηίδες, που μετασχηματίστηκαν από τη λαϊκή φαντασία και κατοικούν εκεί όπου υπάρχουν νερά. Υπάρχουν κι άλλες νεράιδες, που ζουν στα βουνά, στα οροπέδια ή σε σπηλιές κι έχουν σχέση με τις αρχαίες Νύμφες.

Οι Νεράιδες λέγονται και Ανεράιδες, Γιαλούδες, Καλομοίρες ή Αλουστίνες – ανάλογα με τον τόπο προέλευσης της παράδοσης – κι έχουν σχέση με τα τέσσερα στοιχεία της φύσης: τη γη, τη φωτιά, τον αέρα και το νερό.

Σ’ όλες τις παραδόσεις που αναφέρονται σε νεράιδες υπάρχει η στενή σχέση του αφηγητή ή γενικότερα του ανθρώπου με αυτές. Ο αφηγητής καταγράφει είτε την εμπειρία του είτε τη μαρτυρία κάποιου άλλου. Κατά γενική ομολογία οι Νεράιδες είναι πανέμορφες κυρές. Πλάσματα αέρινα με αιθέρια λευκά ρούχα και κατάξανθα πολύ μακριά μαλλιά. Ωστόσο, στην Αργολίδα έβγαινε και μια «Πρασινομαλλούσα Νεράιδα».

«Εκεί κοντά στους Αφεντικούς τους Μύλους έβγαινε τη μέρα μια Νεράιδα με πράσινα μαλλιά, που τα στόλιζε με γιορντάνια και μαργαριτάρια. Έπλενε τα ρούχα της στην πηγή και τα στέγνωνε στους βράχους. Τις νύχτες σαν είχε φεγγάρι, η ίδια Νεράιδα χόρευε πάνω στα κύματα της θάλασσας».  

Οι Νεράιδες συχνάζουν, κυρίως, σε τόπους, όπου υπάρχει καθάριο γλυκό νερό.

Ωστόσο, γίνονται κάποιες αναφορές και στη θάλασσα, όπως στην παράδοση της Πρασινομαλλούσας. Στην επόμενη παράδοση από την Ήπειρο, ο ήρωας είναι ένας ψαράς με το μικρό του αγόρι. Ο ψαράς πηγαίνει να ψαρέψει στη θάλασσα, αφήνει, όμως, το αγόρι του στη στεριά.

Οι νεράιδες και το παιδί του ψαρά

«Μια φορά ένας ψαράς πήγε να ψαρέψει. Πήρε μαζί του και το μικρό του γιο, που γρήγορα κουράστηκε και δεν μπορούσε να ακολουθήσει τον πατέρα του.

-          Κάθισε εδώ πάνω στο δέντρο και περίμενέ με, του ‘πε ο ψαράς και έφυγε.

Σε λίγο πλησίασαν το αγόρι δύο κόρακες και του ζήτησαν να τους μοιράσει ένα κομμάτι κρέας. Το παιδί τους το μοίρασε. Έπειτα ήρθαν οι νεράιδες. Πήραν μαζί τους το παιδί και το πήγαν σε μια σπηλιά. Το άφησαν εκεί κι έτρεξαν να το πούνε στη μάνα τους.

-          Σύρτε και φέρτε το εδώ, είπε η μάνα τους.

Πήγαν τότε οι νεράιδες κι έφεραν το αγόρι, που έμεινε για λίγο καιρό μαζί τους. Όμως, μια απ’ αυτές, καθώς λουζόταν στην πηγή, τη βρήκε αστροπελέκι και τη σκότωσε. Η μάνα των νεράιδων διέταξε τότε τις κόρες της να πάνε πίσω στο δέντρο, εκεί που βρήκαν το παιδί.

-          Αυτό που έγινε στην αδελφή σας είναι, γιατί πήραμε το αγόρι από το δέντρο.

Σαν γύρισε ο πατέρας του από το ψάρεμα πήρε το αγόρι του και γύρισαν μαζί στο σπίτι. Τότε εκείνο διηγήθηκε όλα όσα είδε κι έπαθε».

Εκτός από τα παιδιά, στις παραδόσεις αναφέρονται, επίσης, συχνά και συναντήσεις παλικαριών με νεράιδες. Η συνάντηση αυτή, συχνά, είχε δυσάρεστες συνέπειες για τους ανθρώπους, άλλοτε πάλι όχι. Από τη Σύμη είναι αυτή η ιστορία.

Οι Αλουστίνες και οι ναύτες

«Ήρθε ένα καράβι στο γιαλό τη νύχτα κι άραξε. Βγήκαν έξω στην αμμουδιά οι ναύτες του. Έτρεξαν και τους πήραν οι Αλουστίνες και τους έβαλαν να χορεύουν. Εκείνες τραγουδούσαν:

-          Ας χορέψουμεν κι ας είναι, ώστε να βγει το φεγγάρι, και σαν έβγη το φεγγάρι, μαρμαρώνει το καράβι.

Και οι ναύτες απαντούσαν:

-          Ας χορέψουν κι ας είναι, ώστε να βγει το φεγγάρι, και σαν έβγη το φεγγάρι μπάρκα μέσα στο καράβι.

Και σαν βγήκε το φεγγάρι, χάθηκαν οι Αλουστίνες».

Οι νεράιδες αγαπούσαν πολύ το χορό και το τραγούδι. Γι’ αυτό προσκαλούσαν τα παλικάρια να χορέψουν μαζί τους. Εκείνα, συχνά, χάνουν τα λογικά τους και γίνονται «αλαφροΐσκιωτοι» ή «ονειροπαρμένοι». Αν κάποιο παλικάρι καταφέρει να πάρει από τη νεράιδα το μαντήλι ή το πουκάμισό της, τότε την έχει υποτάξει. Από τη Ζάκυνθο είναι η επόμενη ιστορία.

Η νεράιδα κι ο ναύτης

«Μια φορά ήταν ένα καράβι, που καθώς ταξίδευε στο πέλαγο, το περικύκλωσαν οι Ανεράιδες. Μάταια προσπαθούσαν οι ναύτες του να τις ξεφορτωθούν. Όμως, ένας ναύτης, που ήταν πολύ έξυπνος και θαρραλέος, κατάφερε να αρπάξει από μια Ανεράιδα το μαντήλι της. Εκείνη, τότε, έχασε τη δύναμή της κι έγινε δική του. Την παντρεύτηκε κι έκανε μαζί της ένα αγόρι. Πέρασαν τα χρόνια, το παιδί μεγάλωσε και μια μέρα η Ανεράιδα βρήκε το χαμένο της μαντήλι, στην κρυψώνα που το ‘χε κρύψει ο άνδρας της. Το πήρε και χάθηκε. Το αγόρι έζησε με τον πατέρα του. Είχε μάθει, όμως, από τη μάνα του να διαβάζει τα μελλούμενα».

Το αγόρι της παράδοσης αυτής σε άλλους τόπους θα έφερνε την προσωνυμία του Νεράιδου. Νεράιδος είναι ο γιος της Νεράιδας, η οποία ενώθηκε κάποτε μ’ ένα παλικάρι και γέννησε ένα αγόρι. Αν το αγόρι αυτό το κρατήσει κοντά της η Νεράιδα, τότε το αγόρι γίνεται Νεράιδος. Από την  Κρήτη είναι η εξής παράδοση:

Νεράιδα και Νεράιδος

«Στη Βιέννη, που ‘χει πολλά νερά και δέντρα, κάθε ποτάμι και κάθε αυλάκι έχει Νεράιδες και στο Λασίθι σε πολλές τοποθεσίες, μάλιστα στη βρύση κοντά στον Τζερμιάδου, έχει πολλές Νεράιδες.

Οι Νεράιδες των γλυκών νερών βρίσκονται σε κάθε πηγή, πηγάδι, ρίμα ή ποτάμι. Τη νύχτα βγαίνουν και στήνουν εκεί χορό. Τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, συνήθως μέσα στο καταμεσήμερο, πλένουν τα ρούχα τους και τα στεγνώνουν εκεί κοντά στους βράχους της πηγής ή στην όχθη του ποταμού. Άλλοτε πάλι παίζουν με τους ανθρώπους αθώα ή επικίνδυνα παιχνίδια. Οι παραδόσεις που ακολουθούν το μαρτυρούν:

Οι νεράιδες του πηγαδιού

«Κάποτε έμενε το καλοκαίρι στην εξοχή μια οικογένεια. Το κοριτσάκι τους, που ήταν πολύ όμορφο, μια μέρα, παίζοντας, έφτασε ως το πηγάδι. Κοίταζε από το στόμιο του πηγαδιού τα ήρεμα νερά του κι ένιωσε τότε μια δύναμη να το τραβάει. Έντρομοι οι γονείς του, που είδαν το παιδί τους να πέφτει μέσα, έτρεξαν γρήγορα εκεί. Είδαν τότε το μικρό κορίτσι να κάθεται στην επιφάνεια του νερού και να παίζει χαρούμενο. Ο πατέρας βούτηξε αμέσως. Έφεραν οι συγγενείς μια σκάλα, την έβαλαν μέσα στο πηγάδι κι εκείνος, κρατώντας το κοριτσάκι στην αγκαλιά του βγήκε σιγά – σιγά. Μα τι παράξενο! Τα ρούχα και των δυο τους δεν είχαν βραχεί. Τότε το κοριτσάκι μίλησε και είπε πως, όταν κοίταξε μες στο πηγάδι, είδε να παίζουν με γέλια και χαρές κάτι πανέμορφες κοπέλες. Αυτές του φώναζαν να πέσει μέσα, για να παίξουν μαζί του. Οι άλλοι που ήταν εκεί και άκουσαν το κοριτσάκι να διηγείται τούτα τα παράδοξα, κατάλαβαν πως οι κοπέλες αυτές ήταν οι Νεράιδες του πηγαδιού».

Οι Νεράιδες των πηγαδιών δε μένουν πάντα μέσα στα πηγάδια. Βγαίνουν έξω και χορεύουν γύρω απ’ αυτά. Από τη Σάμο είναι η παράδοση του ακολουθεί:

Οι Νεράιδες του πηγαδιού του Ζέλη

«Κάποτε ένας νέος, ξεκίνησε να πάει να πατήσει τα σταφύλια του. Εκεί, στη θέση Βλαμαρή είδε να βγαίνουν από το πηγάδι του Ζέλη δεκαπέντε νέες κοπέλες στ’ άσπρα ντυμένες. Την ίδια στιγμή άκουσε τραγούδια και μουσικά όργανα, που νόμισε πως ήρθαν στην περιοχή χιλιάδες καλόφωνοι τραγουδιστές και μουσικοί.

Οι δεκαπέντε κοπέλες πλησίασαν το νέο, τον έπιασαν από το χέρι και έστησαν χορό.

«Κατά τον τοίχο το χορό

για να χορέψουμε εδώ»

τραγουδούσαν και χόρευαν. Ο νέος φοβήθηκε τόσο πολύ, που έχασε τη φωνή του. Δεν είχε δύναμη να σύρει τα πόδια του. Οι Νεράιδες, όμως, τον ανάγκασαν να χορεύει συνέχεια. Όταν, όμως, λάλησε ο πρώτος πετεινός, οι Νεράιδες άφησαν το νέο, έπεσαν στο πηγάδι και χάθηκαν».

Τη νύχτα τα νερά κοιμούνται! Ησυχάζουν κι αυτά όπως ησυχάζουν και οι άνθρωποι.

Γι’ αυτό άλλωστε αποφεύγουν να πάνε τη νύχτα να φέρουν νερό μην τα ταράξουν. Υπάρχει, βέβαια, και ο φόβος αφού εκεί κατοικούν οι Νεράιδες, που μπορεί να κάνουν κακό στους ανθρώπους. Υπάρχει, όμως΄, τρόπος να αποφευχθεί η Νεράιδα της πηγής;

Το νερό που κοιμάται

«Λένε πως, απ’ όπου βγαίνει νερό, εκεί μένει και μια Νεράιδα. Όποιος, λοιπόν, θέλει να περάσει τη νύχτα κοντά από νερό τρεχούμενο, δε μιλάει, για να μην του πάρει η Νεράιδα τη φωνή. Όμως, συμβαίνει συχνά τα νερά να κοιμούνται για λίγο. Η Νεράιδα τους μένει και τότε εκεί. Αν, λοιπόν, περάσει κάποιος από εκεί και θέλει να πάρει νερό, ρίχνει στην πηγή μια πέτρα. Η Νεράιδα τρομάζει και το βάζει για λίγο στα πόδια. Το νερό τότε ξυπνάει κι αρχίζει να τρέχει ξανά».

Οι γυναίκες αποκτούν μια ιδιαίτερη σχέση με την πηγή του χωριού ή τη βρύση. Το νερό το τρεχούμενο φέρνει τύχη στο σπιτικό. Αυτό επιβεβαιώνει η παρακάτω παράδοση από την Οινόη του Πόντου.

Η Πεγαδίστρα

«Η κάθε πηγή έχει και την Πεγαδίστρα της. Έτσι, όταν καμιά γυναίκα πηγαίνει πολύ πρωί να πάρει νερό, τη χαιρετάει σιγανά και της λέει:

-          Καλημέρα, κυρά – Πεγαδίστρα, έτσι όπως τρέχεις εσύ, τρέχει η τύχη μου».

Η Πεγαδίστρα είναι καλό πνεύμα της πηγής, η Νεράιδα ή το στοιχειό της. Η προσωποποίηση της πηγής οδηγεί σε αρχετυπικά μοτίβα, όπου ο πρωτόγονος άνθρωπος έδωσε ψυχή στ’ άψυχα, λατρεύοντας τα στοιχειά της φύσης. Οι «Ελληνίδες» Νεράιδες διατηρούν στη λαϊκή φαντασία πολλά στοιχεία από την αρχαιότητα. Διαφέρουν κατά πολύ από τις Νεράιδες των κλασικών παραμυθιών.

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Στις «Παραδόσεις» του Ν. Πολίτη συναντάμε όντα που κατοικούν στο νερό και ορίζουν με την παρουσία τους το συγκεκριμένο τόπο. Τα στοιχειά αυτά δεν είναι τόσο καλοπροαίρετα με τους ανθρώπους. Ταυτίζονται με τον κίνδυνο, την ξηρασία, τη φουρτούνα, το μαγικό που προκαλεί φόβο κ.ά. Η λαϊκή φαντασία, επηρεασμένη από τους μυθικούς δαίμονες του νερού, έπλασε τα όντα αυτά, επιδιώκοντας να ερμηνεύσει καιρικά και γεωλογικά φαινόμενα ανεξήγητα για την εποχή εκείνη.

«Τα στοιχειά του πηγαδιού»

Τα πηγάδια τα ‘φτιαχναν τεχνίτες ειδικοί και κατασκεύαζαν μέσα σ’ αυτά πέτρινες στοές. Ιδιαίτερα στα μεγάλα πηγάδια με τις πολλές διακλαδώσεις στοών, απέδιδαν οι άνθρωποι την ύπαρξη στοιχειών. Η μορφή των στοιχειών ποικίλει από τόπο σε τόπο κι από παράδοση σε παράδοση.

Η πιο χαρακτηριστική μορφή στοιχειού είναι ο Μώρος ή Αράπης του πηγαδιού. Ανθρωπόμορφο ον που ξεγελάει με την εμφάνισή του τους περαστικούς. Τον συναντάμε σε πολλές παραδόσεις.

Ο Αράπης του πηγαδιού (Παράδοση από τη Σύρο)

«Ένα βράδυ μια γυναίκα περίμενε τον άντρα της να γυρίσει από τη δουλειά αλλά αυτός αργούσε πολύ. Ανήσυχη η γυναίκα, βγήκε έξω να τον ψάξει. Καθώς περνούσε από ένα πηγάδι αντίκρισε έναν Αράπη, που έσερνε αλυσίδες. Η γυναίκα έκανε το σταυρό της κι έφυγε.»

Σε μία παράδοση από τη Χίο το στοιχειό του πηγαδιού είναι ένας μικρόσωμος Αράπης:

«Το στοιχειό του πηγαδιού είναι ένας κοντός αραπάκος, που βγαίνει και κάθεται στο χείλος του πηγαδιού. Κανένα δεν πειράζει και μόνο όταν περάσει καμιά κοπέλα τη γνέφει να πάει κοντά του. αν εκείνη δεχτεί να τον πλησιάσει, τότε εκείνος της κάνει πολλά δώρα.

Αν δε δεχτεί να πάει κοντά εκείνος δεν της κάνει κακό. Την αφήνει να περάσει και να φύγει. Στεναχωριέται, όμως, γι’ αυτή την περιφρόνηση και πολλές φορές πέφτει μες στο πηγάδι…»

Από τη Χίο είναι, επίσης, και η επόμενη παράδοση. Το στοιχειό του πηγαδιού δεν είναι, όμως, αράπης αλλά ένας καβαλάρης.

«…Κοντά στον Άγιο Ευστράτιο βρίσκεται ένα πηγάδι όχι πολύ βαθύ, μέσα όμως έχει σπηλιές και καμάρες.

Απ’ αυτό, σχεδόν κάθε νύχτα, τα μεσάνυχτα, βγαίνει ένας άνθρωπος καβάλα σ’ ένα άγριο άλογο και τρέχει γρήγορα, κάνοντας μεγάλο κρότο στους γύρω δρόμους. Μετά γυρίζει στο πηγάδι και πέφτει μέσα. αυτόν τον καβαλάρη τον λένε Βένια. Όποιος πιει νερό απ’ το πηγάδι τρελαίνεται. Μάλιστα, όταν θέλουν να πουν σε κάποιον ότι έχασε το νου του, του λένε: «Ήπιες απ’ το πηγάδι του Βένια;» 

Εκτός από τα ανθρωπόμορφα στοιχειά συναντάμε και ζωόμορφα. Αυτό αναφέρει η παράδοση από την Απείρανθο της Νάξου.

«Το πηγάδι το Κρηνί έχει το στοιχειό του κι αυτό δε βγαίνει πάντα ίδιο αλλά πότε παρουσιάζεται σαν ένα ζώο και πότε σαν άλλο.

Και στο πηγάδι που το λένε Καραβά, το στοιχειό είναι γάτα που υφαίνει.»

Από την Αστυπάλαια η επόμενη παράδοση, που παρουσιάζει ένα φτερωτό στοιχειό:

«Μέσα σε μια σπηλιά κοντά στο χωριό είναι ένα πηγάδι που το λένε Λούκκι. Εκεί βγαίνει ένα στοιχειό και κυνηγά τη νύχτα τους διαβάτες. Αυτό το στοιχειό έχει φτερά και ακούγεται που τα χτυπά όταν λούζεται στο νερό. Από το νερό του πηγαδιού αυτού δεν πίνει κανείς αν δεν κάνει πρώτα το σταυρό του».

Φίδια δράκοντες ή φτερωτοί δράκοι, κατάλοιπα της Ελληνικής Μυθολογίας, φυλάνε τις πηγές ακόμα και τα πηγάδια!

Η θρησκευτική παράδοση, που θέλει τον Αι Γιώργη να γλιτώνει την αρχοντοπούλα από το δράκοντα του πηγαδιού, είναι η πλέον χαρακτηριστική.

«Τα στοιχειά της βρύσης»

Από τα πηγάδια περνάμε στις βρύσες που τροφοδοτούν κι αυτές με νερό γλυκό τους κατοίκους της υπαίθρου.

Το στοιχειό της Γκούρας (Παράδοση από την Κορινθία)

«Στο Γυμνοβούνι, κοντά στο χωριό Μάρκαση του δήμου Πελλήνης είναι μια κρύα βρύση με άφθονο νερό. Τη λένε Γκούρα, που θα πει στα αρβανίτικα κρύα. Αυτή η βρύση έχει κάτι περίεργο. Κάθε δειλινό το νερό της λιγοστεύει πολύ. Αυτή την ώρα το στοιχειό της βρύσης βάζει το πόδι του μπροστά στην τρύπα και φράζει το νερό.»

Στην παράδοση αυτή δεν έχουμε περιγραφή του στοιχειού. Αντίθετα, στην επόμενη, το στοιχειό της βρύσης είναι ζωόμορφο. Η συγκεκριμένη παράδοση παραπέμπει στη λιθοξοϊκή, όπου οι τεχνίτες εμπνέονται από τη λαϊκή μας παράδοση και κατασκευάζουν τα κεφαλόβρυσα με παραστάσεις ζώων ή λαϊκών μοτίβων.

Το θεριό της βρύσης (Παράδοση από την Καρδαμύλη του Οιτύλου)

«Στην παλιά βρύση του Πραστείου βγαίνει τη νύχτα ένα θεριό. Πολλοί το είδαν και ήταν σαν κυνηγόσκυλο λευκό. Κρατούσε στο στόμα του μία από τις πέντε κάνουλες της βρύσης.»

«Τα στοιχειά στα ρέματα»

Τα ρέματα και οι ρεματιές, τα ποτάμια, όταν έτρεχαν ορμητικά το χειμώνα ή όταν ξεραίνονταν το καλοκαίρι, έγιναν αφορμή για τη δημιουργία μυθοπλασιών από το λαό μας.

Η αναγκαιότητα του νερού προς πόση και άρδευση, καθώς και η ανάγκη να διασχίσει ο περαστικός το ποτάμι στην απέναντι όχθη – χτίζοντας ένα γεφύρι – αναδύεται μέσα από τις παραδόσεις που ακολουθούν:

Οι Ρεματιανοί (Παράδοση από Αγρίνιο Τριχωνίας)

«Ανάμεσα σε κάτι βουνά, που τα λένε Λυκοράχια, περνά ένα ρέμα, οι Μούρες. Πήρε το όνομα αυτό, γιατί όποιος κοιτάξει νομίζει πως βλέπει ανθρώπινα πρόσωπα. Εκεί ακούγονται συχνά νταούλια και οι τσοπάνηδες που τα’ ακούν λένε:

-          Γάμους κάνουνε πάλι  οι Ρεματιανοί;

Η βλαχοπούλα (Παράδοση από την Ελευσίνα)

«Κοντά στη Λεψίνα είναι μια ρεματιά και ένα γεφύρι. Εκεί, κάθε νύχτα φαίνεται μια βλαχοπούλα. Κάποιοι ακούν μονάχα τα πατήματά της ενώ κάποιοι άλλοι αλαφροΐσκιωτοι τη βλέπουν. Η βλαχοπούλα δεν πειράζει κανένα».

Τα γεφύρια στη λαϊκή φαντασία είναι συνήθως τόποι στοιχειωμένοι. Η δυσκολία για την κατασκευή ενός γεφυριού οδήγησε τους ανθρώπους στο να φανταστούν διάφορες ιστορίες. Για να θεμελιωθεί ένα γεφύρι και να ημερέψει το στοιχειό του ποταμού έπρεπε να γίνει κάποια θυσία. Το πιο γνωστό και πολυτραγουδισμένο γεφύρι είναι εκείνο της Άρτας. Ανάλογη είναι και η παράδοση, που ακολουθεί, από τη Γορτυνία:

Της Τουράς το γιοφύρι

«Λένε πως τα κακά ποτάμια γκρέμιζαν τα γεφύρια. Ένα απ’ αυτά ήταν της Τουράς το ποτάμι, όπου ποτέ δε στέριωνε γεφύρι. Όμως, η κυρά (Τουρά), που φαίνεται πως ήταν Τουρκάλα, φοβέρισε τους μαστόρους. Τι να κάνουν εκείνοι; Έβαλαν στα θεμέλια του γεφυριού – για να στεριώσει – έναν αράπη και μια γυναίκα. Έτσι στέριωσε το γεφύρι. Μα όταν τρέχει πολύ νερό στο ποτάμι, νερό ορμητικό, τότε η γυναίκα κι ο αράπης φωνάζουν! «Βάστα και συ αράπη!» Το γεφύρι, αν και στοιχειωμένο, κρατάει γερά και λέγεται ως σήμερα της Τούρας το γεφύρι».     

Πολλές φορές τα γλυκά υπόγεια νερά χάνονται. Άλλοτε πάλι, όταν ανεβαίνει ο υδροφόρος ορίζοντας, από τη γη αναβλύζει νερό. Αυτό περιγράφει η παράδοση από την Ήπειρο:

Το στοιχειό της Μάννας 

«Το ρέμα η Μάννα παλιά είχε άφθονο νερό. Μα είναι κάμποσα χρόνια που στέρεψε. Και να πώς: Μια φορά πέρασε από εκεί κοντά μια γυναίκα. Ερχόταν από τα μαντάνια του Μάντζιου και πήγαινε στο χωριό της Γοτίστα. Εκεί στη Μάννα, βλέπει ένα όμορφο παλικάρι με ωραία μακριά μαλλιά που τα χτένιζε μ’ ένα ασημένιο χτένι. Ήταν το στοιχειό της  Μάννας.

Μόλις η γυναίκα πλησίασε, το στοιχειό βούτηξε γρήγορα στο νερό, ξεχνώντας το ασημένιο του το χτένι. Η γυναίκα έσκυψε και το πήρε. Όταν ξαναβγήκε το στοιχειό στην επιφάνεια, αναζήτησε το χτένι του. Κατάλαβε ότι του το πήρε η γυναίκα και την ακολούθησε υπογείως ως τη Γοτίστα. Εκεί βγήκε από τη γη, ζήτησε το χτένι και το πήρε πίσω.

Τότε, το νερό της Μάννας χώθηκε μαζί με το στοιχειό κάτω από τη γη και βγήκε μαζί μ’ αυτό στη Γοτίστα κι έμεινε εκεί. Από τότε, στη Γοτίστα ρέει άφθονο νερό ενώ στην περιοχή του Κράψη, εκεί που πρώτα υπήρχε νερό, δεν υπάρχει πια.

Μάλιστα ένας τσοπάνος, καθώς στοιχειό και νερό περνούσαν υπογείως, άκουσε τη βουή κάτω από τα πόδια του. Χτύπησε, λένε, με το ραβδί του κι ανάβλυσε αμέσως κρύο και δροσερό νερό».

«Τα στοιχειά στις λίμνες»

Οι παραδόσεις που αναφέρονται στα στοιχειά των λιμνών δεν είναι τόσο πολλές. Επιλεκτικά θα αναφέρουμε την παράδοση που προέρχεται από το κάτω Σούλι του Μαραθώνα:

Η Δρακονέρα

«Στο βάλτο που είναι στο κάτω Σούλι, μια λίμνη λέγεται Δρακονέρα και το βουνό που είναι εκεί κοντά, της Δρακονέρας το βουνό. Σ’ αυτό, λίγο ψηλότερα από το βάλτο, είναι μια μικρή σπηλιά κι από εκεί μέσα βγαίνει ένα στοιχειό. Γι’ αυτό κανείς δεν τολμά να μπει εκεί μέσα».

Με παρόμοια ονομασία, όπως της Δρακονέρας, βρίσκεται μια λίμνη στην Ήπειρο κι εκεί κατοικούσε ένα στοιχειό:

«Στην κορυφή του βουνού, ανατολικά στη Ροδόβολη, βρίσκεται μια μεγάλη λίμνη άπατη, που τη λένε Δρακολίμνη. Σ’ αυτήν έβγαινε ένα στοιχειό, που πολεμούσε πάντα μ’ ένα άλλο στοιχειό που κατοικούσε στην παρακάτω λίμνη, τη μικρότερη. Το στοιχειό από τη Δρακολίμνη πολεμούσε με πέτρες, το άλλο στοιχειό ξερίζωνε πεύκα και τα ‘ριχνε.

Μια φορά, θέλησε ο Αλή Πασάς να μετρήσει το βάθος της λίμνης και μετέφερε βάρκες ως την κορυφή. Σηκώθηκε, όμως, ισχυρός άνεμος κι έπεσε δυνατή βροχή και χαλάζι τόσο μεγάλο, που ο Αλή Πασάς φοβήθηκε κι έφυγε». 

Φωνές της λίμνης

Στα γιοφύρια, κοπελιές θυσιάστηκαν στα θεμέλια, για να στηθούν οι αγέρινες καμάρες τους. Και στις λίμνες, ξωθιές αποκοιμιούνται και τραγουδούν τις νύχτες, που έχει γέμιση φεγγαριού.

Στη λίμνη, στην ακρολιμνιά

ξωθιά αποκοιμιέται.

Αν την ιδείς μαγεύεσαι

και τα μυαλά σου χάνεις.

Είναι του φεγγαριού αδερφή

και του νερού το πνέμα.

Είναι της λίμνης η ψυχή

του αγέρα η θυγατέρα.

-          Καλνούν οι ξωθιές της λίμνης, κείνους που δύνενται να τις ακούσου…Τους καλνούν για να τις συντροφέψουν, λέει η κυρά – Κρυστάλλω στα Γιάννινα.

Πολλοί παλιοί ψαράδες της λίμνης των Γιαννίνων ιστορούσαν πως σα φύσαγεν αγέρας δυνατός και αντάριαζε τα νερά της ήσυχης κι ατρικύμιαστης το περισσότερο καιρό λίμνης, άκουγαν μαζί με το σύρσιμο των καλαμιών φωνές και καλέσματα. Κι έδιναν την εξήγηση πως ήταν το παράπονο της κυρά – Φροσύνης και των άλλων γυναικών που έπνιξε στη λίμνη ο Αλή πασάς.

Κι ακόμα οι παλιοί Γιαννιώτες – οι γερόντοι κι οι γερόντισσες κυρίως – ιστορούσαν ότι κάποια βράδια, πάνω από τα νερά της λίμνης, όταν χυνόταν ασημένιο ποτάμι το φως του φεγγαριού, έβλεπαν την κυρά – Φροσύνη σαν ίσκιο ονείρου, να πλανιέται και ν’ αλαφροπατά στην επιφάνεια της Παμβώτιδας.

Κι είναι γνωστό το τραγούδι που εκφράζει τον καημό του απλού και ανώνυμου τραγουδιστή για τον άδικο χαμό της κυρά – Φροσύνης.

Χίλια καντάρια ζάχαρη

να ρίξω μες στη λίμνη

για να γλυκάνει το νερό

να πιει η κυρά Φροσύνη.     

«Οι λάμιες»

Ο Νικόλαος Πολίτης καταγράφει 17 παραδόσεις, που αναφέρονται στις λάμιες. Ο λαός τις έχει φανταστεί ως γυναίκες ψηλές, λυγερόκορμες με πλούσια μακριά μαλλιά. Ωστόσο, μπορεί κανείς να τις αναγνωρίσει από τα πόδια, που δεν είναι δυο αλλά τρία και μάλιστα όχι πόδια ανθρώπινα αλλά ζωομορφικά. Οι λάμιες κάθονται κοντά σε βράχους ή πάνω σε δέντρα, που βρίσκονται πλάι σε νερό. Είναι πλάσματα που μπορούν να κάνουν κακό στους ανθρώπους αλλά και στα ζώα τους.

Η λάμια του Κορωπίου (Από το Κορωπί Αττικής) 

«Σε ένα παλιό πηγάδι έβγαινε μια Λάμια που έπνιγε τα ζώα και ρουφούσε το αίμα τους. Κανένας άνθρωπος δεν τολμούσε να τη σκοτώσει, γιατί φοβόταν πως θα γυρνούσε το βόλι πίσω και θα τον σκότωνε. Κάποτε, όμως, η Λάμια αυτή έπνιξε δυο βόδια ενός χωρικού, που ήταν η μόνη του περιουσία. Εκείνος μες στην απελπισία του άρπαξε το τουφέκι του και σκότωσε τη Λάμια.

Το σώμα της ήταν τρεις οργιές μακρύ. Όλοι οι χωρικοί μαζεύτηκαν και το έσυραν έξω απ’ το χωριό. όπου έσταζε το αίμα της χορτάρι δεν ξαναφύτρωνε.»

Από την Καρύταινα της Γορτυνίας είναι η παράδοση που ακολουθεί. Η συγκεκριμένη λάμια είχε όνομα! Την έλεγαν Κουτσοχεριά. Φαίνεται κι εδώ η στενή σχέση της λάμιας με το νερό.

Η Κουτσοχεριά

«Κάποτε μια γυναίκα είδε μέσα στο ποτάμι μια κοκκινοντυμένη που ‘χε τα μαλλιά της απλωμένα και χτενιζόταν. Της μίλησε κι εκείνη αμέσως  έπεσε μες στο ποτάμι και τότε τα νερά την σκέπασαν. Τότε η γυναίκα κατάλαβε πως ήταν η Κουτσοχεριά κι έφυγε μακριά απ’ το ποτάμι.

Κάποια μέρη αποκτούν όνομα από τις λάμιες που τα κατοικούν.

(Παράδοση από το Βόλο)

«Ο κάμπος που βρίσκεται έξω από το Κάστρο ως το Διμίνι λέγεται Λάμνα, από μια λάμια που ήταν εκεί. Το σπίτι της είναι κοντά στο Διμίνι και λέγεται λαμνόσπιτο.»

(Παράδοση από την Καρδαμύλη του Οιτύλου)

«Κοντά στο Πραστείο είναι ένα δασωμένο ρέμα, που το λένε Μορσίλια. Εκεί, όταν πέσουν πολλές βροχές, σε μια θέση που λέγεται Λάμια, βγαίνει με κρότο πολύ νερό. Λίγο πιο πάνω βρίσκεται μια μικρή σπηλιά, που κάθονται οι λάμιες. Τις είδαν πολλές γυναίκες κατά το μεσημέρι. Ήταν όμορφες κι εκεί κάθονταν όλες μαζί και χτένιζαν τα μακριά μαλλιά τους.»

Εκτός από τις λάμιες των γλυκών νερών συναντάμε λάμιες και στη θάλασσα. Η παράδοση από την Αράχοβα το επιβεβαιώνει:

«Οι λάμιες της θάλασσας χορεύουν και τραγουδούν, πηδώντας πάνω από τα κύματα. Αγαπούν περισσότερο απ’ όλα την τρικυμία και βρίσκουν μεγάλη ευχαρίστηση στο να πλανεύουν τα καράβια. Πότε με τα τραγούδια τους και πότε με τις φωνές τους, φέρνουν τους ναυτικούς σε ξέρες ή σε ρουφήχτρες.»

εκτός από τις λάμιες, στη θάλασσα κατοικούν κι άλλα στοιχειά. Γνωρίζοντάς τα αντιλαμβανόμαστε τη στενή σχέση τους με τη μυθολογία μας.

Στοιχειά της θάλασσας

Ο δαίμονας της θάλασσας (Από τη Ζάκυνθο)

«Ο δαίμονας της θάλασσας είναι μισός άνθρωπος και μισός ψάρι. Κρατάει στο χέρι του μια τρίαινα. Έχει μεγάλα πλούτη, κοιμάται πάνω σε χρυσάφι, γιατί ό,τι χάνεται μες στη θάλασσα είναι δικό του. Πότε ταξιδεύει καβάλα σ’ ένα δελφίνι και πότε κάθεται στην άμαξά του, που τη σέρνουν δυο δελφίνια.»

Πολύ γνωστή είναι η Θαλασσινή παράδοση της Γοργόνας, που τη συναντάμε σε όλα σχεδόν τα μέρη της πατρίδας μας.

Οι Γοργόνες

«Οι Γοργόνες είναι όμορφες γυναίκες που από τη μέση και κάτω έχουν ουρά ψαριού. Λένε πως κατοικούν στη Μαύρη Θάλασσα μα ταξιδεύουν και στα πέλαγά μας. Αν βρεθεί κανένα καράβι στο ταξίδι της Γοργόνας, εκείνη το αρπάζει από την πλώρη του και ρωτά τους ναυτικούς του:

-          Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;

-          Ζει και βασιλεύει ή

-          Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο ειρηνεύει.

Τότε η Γοργόνα, από τη χαρά της γίνεται ωραία κόρη, παύει τους ανέμους και τα κύματα, παίζει τη λύρα της και τραγουδά. Απ’ αυτή μαθαίνουν οι ναύτες τους καινούργιους σκοπούς. Γι’ αυτό, όταν ακουστεί κανένα καινούργιο τραγούδι, λένε πως αυτός που το τραγουδά τα’ άκουσε από τη Γοργόνα. Αν, όμως οι ναύτες δεν ξέρουν και κάμουν το λάθος να πουν πως ο βασιλιάς Αλέξανδρος πέθανε, τότε η Γοργόνα δίνει μια με την ουρά της, πετά το καράβι ψηλά και το τσακίζει ή φεύγει με θρήνους και μοιρολόγια. Από τα κλάματά της σηκώνεται φοβερή φουρτούνα, που πνίγει το καράβι και τους ναύτες του.»   

Εκτός από της Γοργόνας, πολύ γνωστή είναι και η παράδοση για το Γιούσουρι, από την οποία εμπνεύστηκε ο Καρκαβίτσας για να γράψει το ομότιτλο διήγημά του.

Το Γιούσουρι

«Το γιούσουρι είναι δέντρο, που φυτρώνει στο βυθό της θάλασσας με κορμό και κλαδιά χωρίς φύλλα. Είναι ζωντανό και για να το κόψει κανείς πρέπει να το βρει στον ύπνο του.

Ένα γιούσουρι, μεγάλο σαν πλατάνι, βρίσκεται στον κόλπο του Βόλου. Τούτο το γιούσουρι είναι στοιχειωμένο. Μόνο ένας σφουγγαράς, κάποτε, κατάφερε να κόψει μόνο ένα κλαδί απ’ αυτό.

Το γιούσουρι έχει κιτρινοπράσινο χρώμα. Όταν βγει απ’ το νερό μαυρίζει σιγά – σιγά. Στα Ιεροσόλυμα κάνουν σταυρούς και κομπολόγια απ’ αυτό. Μοσχομυρίζει τόσο που ανασταίνει. Όταν κάποιος είναι πολύ λυπημένος και το κρατάει αυτό σκάει. Έπειτα πάλι μαγεύει.»

Ο Κλήδονας

(Τρίπολη)

Την παραμονή του Αι Γιάννη του Ριγανά, εις τας ένδεκα η ώρα κοντά τα μεσάνυχτα, πήγε μια κόρη στη βρύση να φέρει το αμίλητο νερό. Στο γυρισμό της όμως μερικοί πειρασμοί βάλθηκαν να την τρομάξουν, για να φωνάξει και να χάσει το αμίλητο νερό τη δύναμή του^. επαραμίνεψαν λοιπόν, κι έξαφνα παρουσιάζονται εμπρός της και της λεν^.  «Μίλα, γιατί σε σκοτώνουμε» και της έριξαν μερικές τουφεκιές. Η κόρη όμως ούτε εφοβήθη, ούτε εφώναξε, αλλά έτσι καθώς είχε τη στάμνα στο κεφάλι επροχώρησε, και με το χέρι τους έκαμε νόημα να φύγουν. Εκείνοι όμως δεν άκουσαν, και τότε η κόρη επαρακαλέσθη στον άγιον, και ο άγιος τους εμαρμάρωσε. Και έτσι ετράβηξεν η κόρη το δρόμο της, και σαν έφθασε στο σπίτι, έβαλε τα σημάδια στη στάμνα, την εσκέπασε, την εσφράγισε και την απόθεσε στα κεραμίδια, για να κατεβούν οι Νεράιδες τη νύχτα ν’ αγιάσουν το νερό.

Αφού τα έκαμεν όλα, είπε τι της συνέβη στο δρόμο^.  όσοι τ’ άκουσαν έκαμαν το σταυρό τους για το θάμα του αγίου, και είπαν εις την κόρη να τους πάει στο μέρος που μαρμάρωσαν οι πειρασμοί. Η κόρη, επειδή ήταν πολύ σκοτάδι και δεν ημπόρει να έβρει το μέρος, άναβε φωτιές στο δρόμο (και από τότε εβγήκε η συνήθεια ν’ ανάφτουν φωτιές τ’ Αι Γιαννιού) ^.  ήβρε λοιπόν το μέρος και τους το έδειξε. Οι συντρόφοι της όμως άμα είδαν τους πειρασμούς, που είχαν αναζήσει και εχόρευαν, ετρόμαξαν και έφυγαν τρεχάτοι στο χωριό^.  και στο δρόμο, για να μην πατήσουν τις φωτιές τις επηδούσαν. Κι απ’ αυτό έμεινε να πηδούν τις φωτιές τ’ Αι Γιαννιού.    

Το αθάνατο νερό

(Λάστα του δήμου Μυλάοντος της Γορτυνίας)

Το αθάνατο νερό έβγαινε ψηλά σ’ ένα βράχο κι έπεφτε χάμω, αλλά στον κατεβασμό εγινότανε αχνός^.  αν έβανε κανείς αγγειό, για να το πιάσει, το τρούπαγε^.  Μόνο στο νύχι αστεράτου αλόγου που δεν εκαλλιγώθη επιανότανε^.  αλλά δεν ήτανε δυνατό να ευρεθεί νύχι αστεράτου και ακαλλίγωτου αλόγου, ώστε κανείς δεν το ‘πιε, και γι’ αυτό ούλοι πεθαίνουμε. Το αθάνατο νερό ήτανε ψηλά στα βουνά του Καλαβρύτου, όπου τώρα η θέση λέγεται Καταφύγιο, γιατί εκεί εκαταφέγανε ούλοι, δίχως όμως να πετυχαίνουν και το σκοπό τους.

Το νερό της αλησμονιάς

(Λάστα του δήμου Μυλάοντος της Γορτυνίας)

Κάθε άνθρωπος άμα πεθάνει, παγαίνει στον Κάτω κόσμο. Εκεί κλαίει και κόβεται που πέθανε, γιατί ο απάνω κόσμος του φαίνεται γλυκός. Οι άλλοι πεθαμένοι γελάνε που τον βλέπουνε και κάνει έτσι. Τούτο γίνεται μια μέρα σε κάθε πεθαμένονε. Έπειτα τον λυπόνται^. και τον πάνε σε μια βρύση και του λένε να πιει νερό. Αφού πιει νερό, αμέσως αλησμονάει κι εκείνος τον απάνω κόσμο και γελάει με εκείνους πώρχονται την άλλη μέρα. Τούτο γίνεται σ’ ούλους τους πεθαμένους.

…………………………….

Στο ταξίδι που σε πάει

ο μαύρος καβαλάρης,

κοίταξε απ’ το χέρι του

τίποτε να μην πάρεις.

Κι αν διψάσεις, μην το πιεις

απ’ τον κάτω κόσμο

το νερό της αρνησιάς,

φτωχό κομμένο δυόσμο!

Μην το πιεις, κι ολότελα

κ’ αιώνια μας ξεχάσεις 

βάλε τα σημάδια σου

το δρόμο να μη χάσεις,

κι όπως είσαι ανάλαφρο,

μικρό, σα χελιδόνι,

κι άρματα δε σου βροντάν

παλικαριού στη ζώνη,

…………………………..

κοίταξε και γέλασε

της νύχτας το σουλτάνο,

γλίστρησε σιγά κρυφά

και πέταξ’ εδώ πάνω,

και στο σπίτι τ’ άραχνο

γυρνώντας, ω ακριβέ μας,

γίνε αεροφύσημα

και γλυκοφίλησέ μας!

Κωστής Παλαμάς

Ο γιος του ποιητή, Άλκης, πέθανε το 1898 σε ηλικία τεσσάρων ετών.

Στη μνήμη του έγραψε την ποιητική σύνθεση Τάφος από την οποία προέρχονται τα αποσπάσματα.

Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Με τον καινούργιο χρόνο πρέπει και το νερό των υδριών ν’ ανανεωθεί με «καινούργιο» ή «νιο» ή «αηβασιλιάτικο νερό». Η πράξη συνοδεύεται με προσφορές (κεράσματα) στη βρύση, για να εξευμενιστεί το ξωτικό, η νεράιδα ή το στοιχειό, που ενοικεί σ’ αυτήν. Ορισμένες άλλες πράξεις είναι συναφείς προς την αντίληψη ότι το νερό κοιμάται και πρέπει με προσοχή να το ξυπνήσουν, για να μη βλαβεί, να μην κακοπάθει εκείνος που ασυλλόγιστα θα το ξυπνούσε.

Στην Σκύρο «από το βράδυ την παραμονή οι γυναίκες χύνουν όλο το νερό απ’ τις στάμνες και το πρωί, μόλις τελειώσει η λειτουργία, απολείτουργα, θα πάνε να φέρουν το νιο νερό, να δροσίσουν τα σπίτια τους. Παίρνουν στην τσέπη τους σύκα, σταφίδες, μουστόπιτες, καρύδια κι ό,τι άλλα καλούδια έχει η κάθε μια, για να γλυκάνουν τα νερά. Σα θα ρίξουν τις φιλίες (τα δώρα) τους στο νερό, εύχονται μουρμουριστά και λένε, «Ως τρέχει το νερό, έτσι να τρέχουν τα καλά μες στο σπίτι μας».

Στη Σινώπη «όποιος έβρισκε τον παρά στην πίτα, έπρεπε να σηκωθεί πρωί – πρωί να πάει στη βρύση μ’ έναν κουβά. Κρατούσε κι ένα κομμάτι πίτα, αλειμμένο με μέλι και βούτυρο. Άφηνε το κομμάτι του στη βρύση κι αν έβρισκε άλλο εκεί, το έπαιρνε και το βάνανε μέσα στη μαγιά^. Γέμιζε και τον κουβά νερό και το έφερνε στο σπίτι». Το ίδιο και στο Ρεΐσδερε «την Αρχιχρονιά νύχτα ηπηγέναμε να πάρωμε το μάλαμα, το πρώτο νερό, από το πηγάδι. Κείνος που πήγαινε στο πηγάδι κρατούσε ένα πιάτο λουκουμάδες ή διπλάκια και τα’ άφηνε απάνω στο πηγάδι, για να πληρώσει το μάλαμα».

Στην Αιτωλία «Πρωτοχρονιά ταΐζουν τη βρύση με πολυσπόρια που φέρνει ένα παιδί αμίλητο και , ενώ τα ρίχνει μέσα, λέει: Όπως τρέχει το νερό, να τρέχει και το βιο! Έπειτα φέρνει τα’ αμίλητο νερό στο σπίτι κι απ’ αυτό πίνουν και νίβονται όλοι για τα χρόνια πολλά». Στην Μάδυτο όμως αφήνουν τη βρύση να τρέχει λέγοντας: Κατά πως τρέχει η βρύση, έτσι να τρέχει κ’ η τύχη μου, και φεύγουν χωρίς να στραφούν τα οπίσω.

Τέλος στην Αγία Άννα της Εύβοιας «την Πρωτοχρονιά δεν θα πουν καλημέρα, πριν γίνει το καλημέρισμα^. ένας δηλαδή από το σπίτι θα πάει πρωί – πρωί στη βρύση να την καλημερίσει, να πλυθεί και να φέρει νερό αμίλητο. Θα κόψει κ’ ένα κλαρί ελιάς και θα ‘ρθει στο σπίτι^. χτυπάει όλους με την ελιά λέγοντας χρόνια πολλά». 

ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

Ο λαογράφος Φώτης Παπανικολάου έχει να ιστορεί ότι:

«Ο λαός πιστεύει πως εφευρέτης του νερόμυλου είναι ο διάβολος. Γι’ αυτό κι αποδίδουν στο νερόμυλο διαβολικές ενέργειες. Πιστεύουν πως οι διάβολοι συγκεντρώνονται στο ζιργιό του νερόμυλου, γι’ αυτό λένε την παροιμιακή φράση: «διαβούλους που του ζιργιό»! Επίσης αποδίδουν μαγικές ιδιότητες στη φτερωτή και κρατούν απάνω τους ξύλο φτερωτής, για ν’ αποφεύγουν τη βασκανία. Στα παραμύθια του λαού και στις λαϊκές αφηγήσεις καταφαίνονται οι σχέσεις του νερόμυλου με το διάβολο».

ΕΥΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΡΟΧΗ (ΠΕΡΠΕΡΟΥΝΕΣ)

Η «Περπερούνα» ή «Βερβερίτσα» είναι το τραγούδι που τραγουδιέται κατά τις ανομβρίες – μια τελετουργική επίκληση της βροχής. Τα παιδιά συνήθως σκεπάζουν το κεφάλι τους με ταψί ή με χορτάρια ή φύλλα και περπατούν στους δρόμους του χωριού τραγουδώντας, ενώ οι νοικοκυρές τα ραντίζουν με νερό.

Περπερούνα περπατεί

το Θεό παρακαλεί

στείλε Θε μου μια βροχή

μια βροχή μια δυνατή.

         *       *       *

Παναγίτσα Μπιρμπιρίτσα

στους δρόμους περπατεί,

περπατεί καμαρωτή

και το Θεό παρακαλεί:

- Θε μου στείλε μια βροχή,

μια βροχή, μια σιγανή

για ν’ ανθίσουν τα λιβάδια,

να φυτρώσουν τα σιτάρια,

να μεθύσουν τ’ αμπελάκια

να καρπίσουν σταφυλάκια.

Μπάρες, μπάρες τα νερά

στα χωράφια τα ξερά

κάθε στάχυ ένα ταγάρι,

κάθε κλήμα ένα πιθάρι

και στους κάμπους μας χαρές,

οι βραγιές μας νοτερές,

τα κρασιά μας σα νερό,

τα γεννήματα σωρό

για να χαίρονται οι φτωχοί

βάνοντάς τα στο σακί,

να βογκάει ο μυλωνάς

και να σκάει ο αλευράς.

         *       *       *

Περπερούνα περπατεί

για βροχή παρακαλεί.

Βρέξε, βρέξε μια βροχή.

Μια βροχίτσα σιγανή.

Να καρπίσουν τα χωράφια

και ν’ ανθίσουν τ’ αμπελάκια.         

Τα σπαρτά μας να ψωμίζουν

και τον κόσμο να πλουτίζουν

τα σιτάρια, τα κριθάρια,

καλαμάκια και μπαμπάκια.

Βρύζες, ρύζια, σταφυλάκια.

Εις τους κήπους μας χαρές

κι οι βραγιές μας δροσερές. 

Μπάρες, μπάρες το νερό

και το γέννημα σωρό.

Κάθε στάχυ και κοιλό,

κάθε κούρβουλο φορτιό.

Έξω ξέρα και φτωχειά,

μέσα δρόσος κι ευλογιά.

         *       *       *

Στον Πόντο σκεπάζουν με λάπατα το παιδί που κάνει την ευχή:

Λαπατάς θέλει νερό

της κανάτας το κρασί

κάθε κλήμα και βουτσί

κάθε στάχυ και κοιλό.

         *       *       *

Πιρπιρού, πιρπιρού δροσολογιά

παρακά, παρακάλεσε το θειο

να μας φέρει μια βροχή,

μια βροχή δροσολογιά

για τα στάρια τα’ ακριβά.

Κι ο ζευγίτς, κι ο ζευγίτς με το τσαπί

φκιάν’ αυλά, φκιάν’ αυλάκια να διαβεί.

Πήγαιναν στο ποτάμι και την έφτιαχναν. Έντυναν ένα παιδί 8 – 10 χρόνων, με κλωνάρια από βούζια (θαμνώδες) που κρέμονταν από τη μέση τους ως κάτω. Και μια μεγάλη μαύρη μαντίλα στο κεφάλι, να σκεπάζει όλο το πρόσωπο, ως τους ώμους.

         *       *       *

Πιπεριά λιγουριά

(γ)λήγουρα στον ουρανό

να μας φέρεις μια βροχή

μια βροχή κατακαλή

για τα στάρια, τα κριθάρια

του θεού τα παρασπόρια.

         *       *       *

Στου ‘Ταλάντη πήγαινα

κι άντησα μια μυρουδιά

κι έσκυψα να τη φιλήσω

κι άρχισε τα κλάματα

και τα’ αναστενάσματα.

Σώπα, σώπα μυρουδιά

ώσπου να πάω στη ξενιτιά

να σου φέρω μια βροχή

μια βροχή κατακαλή.

Λεγόταν από τα παιδιά το Πάσχα, πηγαίνοντας από λάκκο σε λάκκο, όταν έψηναν τ’ αρνιά. Και οι νοικοκυραίοι τα φίλευαν. Ήταν μια δέηση, για να πέσει η ανοιξιάτικη βροχή.

         *       *       *

Στα χωριά της Θεσσαλίας βγαίνουν στο δρόμο πολλά παιδιά μαζί με ταψιά στο κεφάλι:

Βερβερίτσα περπατεί

το Θεό παρακαλεί.

Στείλε Θεέ μου μια βροχή

μια βροχή και να ‘ν’ καλή.

Να ποτίσεις τα χωράφια.

Να ποτίσεις τα μπαμπάκια.

Να ποτίσεις τα σταφ’λάκια.

ΣΥΝΝΕΦΑ ΚΑΙ ΒΡΟΧΗ

Σύμφωνα με μία παράδοση της Κύπρου «ύστερα από τη βροχή, τα σύννεφα καταβαίνουν στην ακροθαλασσιά, για να ρουφήξουν νερό. Και εκεί που σταθούν, καταπίνουν ό,τι εύρουν, ή άνθρωπος είναι ή ζώο, και πέτρες ακόμα».

ΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Ο Νέστορας Μάτσας μας δίνει την αφήγηση ενός ραβδοσκόπου από τα βάθη της Ανατολής (Ραβδοσκόπος: πρόσωπο που προσπαθεί να ανακαλύψει υπόγεια νερά με τη βοήθεια ράβδου):

«Τούτη η φωνή είναι κάτι του πέρα κόσμου. Από τον παππούλη μου έμαθα να τη γροικάω. Πώς, δε δύναμαι ν’ αποκριθώ. Μη μ’ αρωτήσεις, γιατί θα σου δώκω απόκριση αλλοσούσουρδη. Παιδί ήμουν σα με πήρε ο γέροντας – ο Θεός ν’ αναπάψει την ψυχούλα του – και με πήγε σ’ ένα πετρότοπο. Πέτρα να δουν τα μάτια σου. Μήτε σπιθαμούλα χώμα, μήτε μια πράσινη χαραμάδα να στοχαστείς πως κάτω από τούτη την κόλαση μπορεί να υπάρχει η ευλογία του νερού.

Ο παππούλης μου ήταν και δεν ήταν εκεί. Κρατούσε το διχαλωτό ξύλο και περπατούσε αργά, σαν κάτι να γύρευε με χέρι απλωμένο. Μήτε που μ’ έβλεπε, μήτε που μ’ άκουγε. Ξαφνικά ταράχτηκε ολάκερος σα να τον χτύπησαν θέρμες. Του ‘πιασα το λεύτερο χέρι, αυτό που δεν κράταγε το ραβδί, για να τον συνεφέρω. Του κάκου. Ο παππούλης βρισκόταν μακριά. Κάτι γροικούσε  βαθιά μέσα από τη γης. Σε μια στιγμή χτύπησε σ’ ένα μέρος το ραβδί κι είπε: «Εδώ». Τίποτ’ άλλο.

Την άλλη μέρα οι νοικοκυραίοι του ξερότοπου έσκαψαν εκεί που τους έδειξε ο παππούλης μου και βρήκαν πέρασμα νερού που έκανε το χέρσο χωράφι ποτιστικό σαν την παράδεισο.

Λίγο πριν σφαλίξει τα μάτια του ο παππούλης μου, μου ‘δωκε το διχαλωτό ραβδί και μου είπε: «Τώρα συ θα γροικάς το νερό. Είσαι το μόνο σερνικό απ’ τη φαμελιά μας. Πριν κλείσουν τα σαράντα του, με φώναξε απ’ το γειτονικό χωριό ένας νιοφερμένος βουνίσιος να του βρω νερό, για να κάνει πηγάδι. Πήρα το ραβδί, σεργιάνισα στο χωράφι και του βρήκα!»

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

            ΓΕΡΑΚΙΝΑ

Κίνησε η Γερακίνα

για νερό ω ρε κρύο να φέρει

ντρουμ ντρουμ ντρουμ

ντρουμ ντρουμ ντρουμ

τα βραχιόλια της βροντούν

τα βραχιόλια της βροντούν

ντουμ ντουμ ντουμ

ντουμ ντουμ ντουμ.

Κι έπεσε μες στο πηγάδι

κι έβγαλε ω ρε φωνή μεγάλη

ντουμ …

Κι έτρεξε ο κόσμος όλος

κι έτρεξα ω ρε κι εγώ ο καημένος

ντουμ …

Γερακίνα, θα σε βγάλω

και γυναί- ω ρε γυναίκα θα σε πάρω

ντουμ …

Κι έριξε χρυσό κορδόνι

και την έπια- ω ρε την έπιασ’ απ’ τη ζώνη

ντουμ …

ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΟ ΝΕΡΟ

Της Καλαμάτας το νερό,     

κόρη Καλαματιανή,             

έμαθα πως έχει βδέλλες,     

Καλαματιανές κοπέλες.                  

Και έσκυψα να πιω νερό,    

Κόρη καλαματιανή,             

αχ, να πιω και να γεμίσω,   

μαύρα μάτια ν’ αντικρίσω.  

Κι έπεσε το μαντίλι μου,    

κόρη Καλαματιανή,             

αχ, το χρυσοκεντημένο,      

μια χαρά ήταν το καημένο.  

Της Καλαμάτας το νερό,     

κόρη Καλαματιανή,             

έμαθα πως έχει βδέλλες,     

Καλαματιανές κοπέλες.                  

ΤΟ ΞΕΡΟΣΤΕΡΙΑΝΟ ΝΕΡΟ

Το ξεροστεριανό νερό                                 

λένε πως έχει αβδέλλες,                 

μα κείνο το μαργιόλικο                               

βγάζει όμορφες κοπέλες.                

Για πες μου ποιος σου τα ‘πλεξε     

τα φρύδια σου γαϊτάνι,                                

να δώσω εγώ τα πλεχτικά               

να τα ‘χουμεν ομάδι.

ΕΝΑ ΝΕΡΟ ΚΥΡΑ ΒΑΓΓΕΛΙΩ

Ένα νερό κυρά Βαγγελιώ

ένα νερό κρύο νερό

κι από πούθε κατεβαίνει

Βαγγελιώ μου παινεμένη.

Ένα νερό κυρά Βαγγελιώ

ένα νερό κρύο νερό.

Από γκρεμό κυρά Βαγγελιώ

από γκρεμό γκρεμίζεται

σε περιβολάκι μπαίνει

Βαγγελιώ μου παινεμένη.

Από γκρεμό κυρά Βαγγελιώ

από γκρεμό γκρεμίζεται.

Ποτίζει δε – κυρά Βαγγελιώ

ποτίζει δέντρα και κλαδιά

λεμονιές και κυπαρίσσια

σαν τα όμορφα κορίτσια.

(σαν και εσάς καλά κορίτσια)

Ποτίζει δε – κυρά Βαγγελιώ

ποτίζει δέντρα και κλαδιά.

ΝΑ ‘ΧΑ ΝΕΡΟ ΑΠ’ ΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ

Να ‘χα νερό απ’ τον πλάτανο     } 2

σταφύλι απ’ την κολόνα             } 2

να ‘χα και την αγάπη μου

να τη φιλώ στο στόμα.

Αμυγδαλοτσακίσματα

σου στέλνω χαιρετίσματα.        

ΣΑΝ ΠΑΣ ΜΑΛΑΜΩ Μ’ ΓΙΑ ΝΕΡΟ

Σαν πας Μαλά – Μαλά – Μαλάμω μου

σαν πας Μαλάμω μ’ για νερό

σαν πας Μαλάμω μ’ για νερό

στη βρύση θα σε καρτερώ.

Κι αν σου τσακί – Μαλά – Μαλάμω μου

κι αν σου τσακίσω το σταμνί

κι αν σου τσακίσω το σταμνί

θα πας στο σπίτι σου αδειανή.

ΑΜΟΡΓΙΑΝΟ ΜΟΥ ΠΕΡΑΜΑ

Α, α, αχ κι αμάν – αμάν.

Αμοργιανό είναι το νερό

αμοργιανή, αμοργιανή κι η βρύση.

Α, α, αχ κι αμάν – αμάν.

Αμοργιανή κι η κοπελιά

που – που πάει να, που πάει να γιομίσει.

Αμοργιανό μου πέραμα }

να ‘χεις καλό ξημέρωμα.           } 2

Α, α, αχ κι αμάν – αμάν.

Ήλιε μου στο βασιλεμό

πε – περίμενε, περίμενε λιγάκι.

Α, α, αχ κι αμάν – αμάν.

Να στείλω στην αγάπη μου

έ – ένα γαρυ – ένα γαριφαλάκι.

Αμοργιανό μου πέραμα }

να ‘χεις καλό ξημέρωμα.           } 2

ΑΝ ΒΟΥΛΗΘΩ ΝΑ Σ’ ΑΡΝΗΘΩ

Αν βουληθώ, αν βουληθώ να σ’ αρνηθώ

να σ’ απολη – να σ’ απολησμονήσω

να μην εβρώ νερό να πιω

μη ρούχο να φορήσω.

Αν βουληθώ, αν βουληθώ να σ’ αρνηθώ

να σ’ απολη – να σ’ απολησμονήσω

να μη μπορώ φιλί να βρω    }

(να μην εβρώ φιλί να πιω)    }

μη δάκρυ να δακρύσω.                    } 2

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

                «Το αμίλητο νερό»

Είναι κι αυτό απομεινάρι των «Προλήψεων και των Δεισιδαιμονιών» του λαού μας. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η νοικοκυρά σηκωνόταν και έπαιρνε από την αυλή μια πέτρα, που την έβαζε στο τζάκι. Μετά πήγαινε στη βρύση να πάρει το «αμίλητο νερό». Λέγεται έτσι, γιατί δε μιλούσε σε κανέναν ούτε σαν πήγαινε ούτε σαν ερχόταν. Στη βρύση έριχνε στάρι ή τυρί και έλεγε: «Όπως τρέχει το νερό, να τρέχει το μπερκέτι στο σπίτι σας». Μετά γύριζε στο σπίτι της με το νερό, χωρίς να βγάζει τσιμουδιά και, μόλις έμπαινε στο σπίτι, έλεγε «Χρόνια πολλά» στους δικούς της. Το αμίλητο νερό το έριχνε στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού, «για να τρέχουν όλη τη χρονιά τα καλούδια σαν το νερό». Μετά γινόντουσαν διάφορες μαντικές τελετουργίες. Σε μερικά μέρη συνεχίζεται αυτό το έθιμο.

*       *       *

«Είναι του γλυκού νερού»

Πολύ συχνά, όταν αμφιβάλλουμε για τις ικανότητες κάποιου – κυρίως γιατρού ή δικηγόρου – συνηθίζουμε να λέμε ότι είναι «του γλυκού νερού». Η αρχή της φράσης κρατάει από τον καραβοκύρη του γλυκού νερού, δηλαδή εκείνον που ταξιδεύει μονάχα στα ποτάμια και στις λίμνες κι είναι ανίκανος να ταξιδέψει σ’ ανοιχτή θάλασσα. 

*       *       *

«Γην και ύδωρ»

Σύμφωνα με μια αρχαία περσική συνήθεια, έπρεπε ο υποτασσόμενος να δίνει «γην και ύδωρ». Ήταν σημάδι υποταγής.

Όταν οι Πέρσες έστειλαν κήρυκες στην Ελλάδα, για να ζητήσουν «γην και ύδωρ», πολλές πόλεις της Ελλάδας έδωσαν, γιατί η δύναμη των Περσών και ο θρύλος γύρω από την αριθμητική τους υπεροχή ήταν τόσο μεγάλη, ώστε μόνο το όνομά τους έσπερνε το φόβο και τον τρόμο.

Οι Αθηναίοι όμως και οι Σπαρτιάτες όχι μόνο δε φοβήθηκαν, αλλά σκότωσαν του κήρυκες του Πέρση Βασιλιά. Λέγεται ότι οι μεν Αθηναίοι τους έριξαν σε πηγάδι, οι δε Σπαρτιάτες σε βάραθρο, λέγοντάς τους: «Πάρτε τώρα σεις οι ίδιοι γην και ύδωρ».

*       *       *

«Καπεταναίοι του γλυκού νερού»

Καπεταναίοι του γλυκού νερού ήταν διάφοροι της Χέρσας Ελλάδας οπλαρχηγοί, που διατηρούσαν για τις πολεμικές ανάγκες της στεριάς μικρά πολεμικά πλοία, πότε αναγνωρισμένα από την πολιτεία με επίσημο δίπλωμα καταδρομής και πότε χωρίς δίπλωμα, με ανεπίσημη, όμως, αναγνώριση. Η φράση έχει την αρχή της από τα χρόνια της Επανάστασης του ’21. Θέλει να πει καπετάνιος του στρατού ξηράς, ιδιοκτήτης πλοίου, άνθρωπος «τέλεια αθαλάσσωτος» (Γιάννης Βλαχογιάννης: Μελέτες τομ. 7^ος σελ. 181 έκδοση Εταιρίας Ελληνικών Εκδόσεων).  

*       *       *

«Άριστον μεν ύδωρ…»

Στίχος του Πίνδαρου που τον μνημονεύουν και ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας (Ρητορική) (Ευθύδημος). Κατά τη σύγκριση της αξίας των διαφόρων αγαθών, λέει ο Αριστοτέλης ότι: «το χρήσιμο» έχει μεγαλύτερη αξία από το «σπάνιο» και γι’ αυτό (ορθά) ειπώθηκε ότι το «άριστον μεν ύδωρ», δηλαδή, το νερό έχει την πρώτη θέση ανάμεσα στ’ αγαθά.

*       *       *

«Νερό και αλάτι»

Τη φράση τη χρησιμοποιούμε, όταν έχουμε μαλώσει και μετά τα ξαναφτιάχνουμε.

*       *       *

«Μια τρύπα στο νερό»

Τίποτα.

*       *       *

«Έβαλε νερό στο κρασί του»

Μετρίασε την οργή του ή τις αξιώσεις του.

*       *       *

«Βάζω το νερό στ’ αυλάκι»

Οδηγώ μια υπόθεση σε καλό δρόμο.

*       *       *

«Χάνω τα νερά μου»

Βρίσκομαι σε αμηχανία εξαιτίας αλλαγής περιβάλλοντος.

*       *       *

«Φέρνω στα (ή με τα) νερά μου»

Προσεταιρίζομαι κάποιον.

*       *       *

«Σηκώνει νερό»

Έχει κι άλλα περιθώρια.

*       *       *

«Κάνει νερά»

Λέγεται για πλωτό που μπάζει νερά από ρωγμές. Μεταφορικά παρεκκλίνει από τα υπεσχημένα.

*       *       *

«Μες στο νερό»

Λέγεται, για να δηλωθεί απόλυτη σιγουριά για κάτι.

*       *       *

«Κοπέλα σαν τα κρύα τα νερά»

Εξαιρετικής ομορφιάς.

*       *       *

«Το ξέρω νερό (νεράκι, σαν νερό)»

Το κατέχω καλά, μπορώ να το πω χωρίς καμιά δυσκολία.

*       *       *

«Δεν δίνει του αγγέλου του νερό»

Λέγεται για φιλάργυρο άνθρωπο.

Ελληνικές παροιμίες

«Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού βροντά ο μύλος»

Αλλού γίνεται η προετοιμασία κάποιου γεγονότος κι αλλού πραγματοποιείται αυτό.

*       *       *

«Δε θέλει ρύζι με νερό, θέλει νερό με ρύζι»

Οι ιδιότροποι συχνά δεν ξέρουν τι θέλουν, με αποτέλεσμα να ζητούν πράγματα που πριν λίγο είχαν απορρίψει.

*       *       *

«Η αλήθεια πλέει σαν το λάδι στο νερό»

Η αλήθεια τελικά επικρατεί, έστω κι αν το ψέμα την επισκιάζει προσωρινά.

*       *       *

«Όπου πλάτανος εκεί νερό»

Από τα αποτελέσματα μπορούμε πολλές φορές να συναγάγουμε τα αίτια.

*       *       *

«Όταν αποκαεί το σπίτι όλοι φέρνουν νερό»

Όταν ολοκληρωθεί η ζημιά και είναι πια αργά, τότε όλοι προθυμοποιούνται να βοηθήσουν κι όχι την ώρα που συμβαίνει η ζημιά, οπότε κάτι μπορεί να περισωθεί. Δηλαδή η προθυμία των άλλων συχνά είναι υποκριτική και εκδηλώνεται «κατόπιν εορτής».

*       *       *

«Όχι κρασί με νερό, παρά νερό με κρασί»

Δηλώνει ότι παίζουμε με τις λέξεις και ότι στην ουσία πρόκειται για το ίδιο πράγμα ή γεγονός, που απλώς περιγράφεται με διαφορετικές λέξεις.

*       *       *

«Στάλα τη στάλα το νερό τρυπάει το λιθάρι (ή το μάρμαρο τρυπάει)»

-          Η επίμονη προσπάθεια φέρνει πάντοτε καλά αποτελέσματα.

-          Η σταθερή επιμονή οδηγεί συνήθως στην πραγματοποίηση του σκοπού.

*       *       *

«Το αίμα φεύγει με νερό και όχι με άλλο αίμα»

Η εκδίκηση για το κακό που μας έκαναν δεν το σβήνει αλλά το συνεχίζει. Μόνο η συγχώρεση το σβήνει. Πρβλ. το ευαγγελικό: «Μη νικώ υπό του κακού αλλά νικά εν τω αγαθώ το κακόν».

*       *       *

«Το ήσυχο νερό τρυπάει την πέτρα»

-          Οι μικρές προσπάθειες, όταν γίνονται επίμονα και για πολύ χρόνο, φέρνουν μεγάλα αποτελέσματα.

-          Οι άνθρωποι που διατυμπανίζουν τις ικανότητές τους συνήθως δεν τελειώνουν τις δουλειές ή δεν είναι αποτελεσματικοί.

*       *       *

«Το νερό που θα χυθεί δε μαζεύεται όλο»

Μερικές ζημιές δεν επανορθώνονται εντελώς.

*       *       *

«Το παλιό καράβι, νερά απ’ ολούθε βάζει»

-          Όταν κάτι παλιώσει, χαλάει συνεχώς πότε στο ένα και πότε στο άλλο σημείο.

-          Ο γέρος άνθρωπος υποφέρει από πολλές αρρώστιες συγχρόνως.

*       *       *

«Ο πλάτανος θέλε νερό κι η λεύκα θέλει αέρα»

Κάθε άνθρωπος θέλει τη δική του μεταχείριση, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του.

 *       *       *

«Όταν διψά η αυλή σου για νερό, παρόξου μην το χύσεις»

Πρώτα πρέπει να ενδιαφέρεσαι και να προσπαθείς για τα δικά σου προβλήματα και ύστερα για των άλλων»

*       *       *

«Το ακίνητο νερό βρομάει» 

Ό,τι δεν εργάζεται ή δεν κινείται σκουριάζει ή αχρηστεύεται. Η εργασία είναι πηγή όχι μόνο εσόδων αλλά και υγείας.

   

 Παροιμία από τη Βουλγαρία

«Διψασμένο άλογο νερό δε διαλέγει»

Ο άνθρωπος που έχει ανάγκη, δεν φέρνει αντιρρήσεις, προκειμένου να ικανοποιήσει βασικές του ελλείψεις. Όμοια ελληνική: «Ο διψασμένος πίνει με σιωπή».

 Παροιμία από τη Σερβία

«Χτυπά το νερό να βγάλει βούτυρο»

Ματαιοπονεί. Λέγεται για τους κουτούς, που δεν μπορούν να καταλάβουν πράγματα οφθαλμοφανή.

 Παροιμίες από τη Ρουμανία

«Όποιος πίνει νερό από ξένες χούφτες δύσκολα ξεδιψάει»

Όποιος βασίζεται σε ξένα μέσα και εφόδια, τα οποία δεν είναι σίγουρα, κινδυνεύει να αποτύχει.

*       *       *

«Μη φτύνεις στο πηγάδι απ’ όπου θα πιεις νερό»

Μην είσαι αχάριστος. Μην προσπαθείς να βλάψεις αυτούς που σε βοηθάνε.

*       *       *

Παροιμίες από την Τουρκία

«Αν δεν τρέξει το νερό, ο μύλος δεν αλέθει»

Αν δεν υπάρχουν οι ανάλογες προσπάθειες, δεν μπορούμε να φθάσουμε στην επιτυχία.

*       *       *

«Νερό που τρέχει σκουριά δεν πιάνει»

Η συνεχής εκπαίδευση και απασχόληση κάνει καλύτερο και πιο ενημερωμένο τον επαγγελματία, τον εργάτη ή τον επιστήμονα.

*       *       *

«Από το γάλα πιο λευκός κι από το νερό πιο καθαρός»

Ο τίμιος και αξιοπρεπής άνθρωπος εκτιμάται από όλους.

*       *       *

«Σε μια χούφτα νερό, ψάρια ονειρεύεται»

Με πενιχρά και φτωχά μέσα, υπολογίζει σε μεγάλα κέρδη ή επιτυχίες. Όμοια ελληνική: «Με το νου του πανηγύρια κάνει».

*       *       *

«Με τα καλαμπούρια νερό δε φέρνεις»

Για να επιτύχεις σε μια δουλειά ή υπόθεση, χρειάζεται φροντίδα και εργασία και όχι επιπολαιότητες και απερισκεψίες.

*       *       *

«Μικρό το κανάτι, πολύ το νερό»

Συχνά οι ευκαιρίες που μας δίνονται είναι μεγαλύτερες από τις ικανότητές μας για να μπορέσουμε να τις εκμεταλλευτούμε.

*       *       *

«Από σαράντα βρύσες πίνει νερό»

Είναι καταφερτζής ή τυχερός ή έχει πολλές ευκαιρίες κέρδους.

*       *       *

«Επειδή βρήκες νερό, δεν έπιασες και τα ψάρια»

Μπορεί να σου παρουσιάζονται οι ευκαιρίες, αλλά πρέπει να ξέρεις να τις εκμεταλλευτείς. Όμοια ελληνική: «Με πορδές δεν βάφονται αβγά».

*       *       *

«Νερό που δεν ξέρεις το βάθος, του μην το περνάς»

-          Μη ριψοκινδυνεύεις σε άγνωστους τομείς.

-          Μην αναλαμβάνεις δουλειές ή υποθέσεις που δεν τις ξέρεις καλά

ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Θέλω νερό»

-          Θέλω νερό.

-          Στο πιο πάνω σκαλοπάτι.

-          Θέλω νερό.

-          Μπες στο πηγάδι να πιεις.

(Παιχνίδι με τα χέρια. Το ένα παιδί σταυρώνει τα δάχτυλά του και κάνει ένα άνοιγμα με τις χούφτες του, σαν πηγάδι. Το άλλο, αφού «ανέβει» με τα δάχτυλά του τα «σκαλοπάτια» που κάνουν τα σταυρωμένα δάχτυλα του άλλου παιδιού, πρέπει να προλάβει να βγάλει το χέρι του από το άνοιγμα του πηγαδιού πριν τι πρώτο σφίξει τα χέρια του και το «πιάσει»).

«Στο νερό»

Ένα από τα παιδιά χαράζει χάμω έναν κύκλο. Τα παιδιά στέκονται ακριβώς έξω από τη γραμμή.

Μόλις φωνάξει «Νερό», τα παιδιά πηδούν μέσα στον κύκλο. Όταν πάλι φωνάξει «Στεριά», πηδούν όλα έξω. Όποιο δε μετακινηθεί χάνει.

Είναι κατάλληλο για παιδιά προσχολικής ηλικίας.

ΟΝΕΙΡΟΚΡΙΤΗΣ

      Ο Ονειροκρίτης ήταν ένα λαϊκό βιβλίο που εξηγούσε τα όνειρα, βαλμένα σε αλφαβητική σειρά. Οι εξηγήσεις είχαν σχέση με τις παλιές μαντείες και έλεγαν τι θα συμβεί στον άνθρωπο, και πιο πολύ τι θα συμβεί έξω απ’ αυτόν για το καλό ή το κακό του. Σήμερα δεν κυκλοφορούν πια Ονειροκρίτες (υπάρχουν όμως μέσα στους Καζαμίες). Αλλά και χωρίς βιβλίο, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν ακόμα τέτοιες εξηγήσεις για τα όνειρά τους.

Οι σχετικές επιστήμες, ψυχολογία και ψυχιατρική, λένε ότι τα όνειρα έχουν τις αιτίες τους, αλλά ότι οι αιτίες αυτές είναι μέσα μας («Όποιος πεινάει καρβέλια ονειρεύεται»). Τα όνειρα μπορεί με τον τρόπο τους να μας προειδοποιούν ότι ίσως δεν τα πάμε καλά με τον εαυτό μας. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν έχουν προφητικές ιδιότητες, ώστε να βγάζουν συμπεράσματα για το τι θα γίνει στον κόσμο.

ΒΡΥΣΗ: Αν δεις βρύση να τρέχει, όπου κι αν τη δεις, σημαίνει κέρδη και ευτυχία. Αν δεις όμως βρύση στεγνή, μεγάλες στενοχώριες σε περιμένουν. Αν πίνεις νερό απ’ τη βρύση, θα σχετιστείς με κάποιο πρόσωπο ερωτικά. Αν ανοίγεις βρύση και τρέχει ζεστό νερό, θα μάθεις θλιβερές ειδήσεις.

ΒΥΘΟΣ: Αν δεις ότι βρίσκεσαι στο βυθό του νερού, πηγαδιού ή αβύσσου, σημαίνει ότι κινδυνεύεις να χάσεις αυτά που έχεις.

ΔΙΨΑ: Αν δεις στον ύπνο σου ότι είσαι διψασμένος, κάποιο σχέδιο εργασίας ετοιμάζεις, για το οποίο όμως θα στενοχωρηθείς. Αν διψάς και σου δίνει γυναίκα να πιεις νερό, θα αποσοβηθεί κίνδυνος καταστροφής σου, αλλά είσαι πάντοτε εκτεθειμένος.

ΝΕΡΟ 1: Αν δεις καθαρό και διαυγές νερό, σημαίνει ευτυχία και προκοπή στις δουλειές σου. Αν δεις νερό λασπώδες και βρόμικο, θα έχεις πολλές φροντίδες, στενοχώριες και αντιθέσεις στις δουλειές σου και στις αισθηματικές σου υποθέσεις. Αν δεις νερό να βράζει, σημαίνει φιλονικία και θυμό. Όταν δεις ότι πίνεις νερό, σημαίνει ότι θα έχεις ευθύτητα και κρίση στις πράξεις σου.

ΝΕΡΟ 2: Αν δεις στον ύπνο σου πως πίνεις καθαρό νερό από βρύση, θα έχεις επιτυχία, ερωτική περιπέτεια. Αν σου το προσφέρουν σε καθαρό ποτήρι, κάποιος που δεν το περιμένεις θα σου κάνει καλό.

ΠΗΓΑΔΙ: Αν απλώς το δεις με καθαρό νερό, θα ‘χεις επιτυχίες και πολλά κέρδη απ’ τη δουλειά σου. Αν είναι με θολό ή αλμυρό νερό, μπλεξίματα και εμπόδια θα ‘χεις.

ΠΛΥΣΙΜΟ: Πλύσιμο με νερό διαυγές, σημαίνει τιμιότητα. Πλύσιμο με θολό νερό, σημαίνει απογοήτευση.

ΑΝΑΒΛΥΣΗ: Αν δείτε πως βρίσκεστε κάπου και ξαφνικά είδατε να αναβλύζει από τη γη νερό ή οτιδήποτε άλλο υγρό, σημαίνει πως ξαφνικά θα αποκτήσετε πλούτη που δεν τα περιμένατε και που δεν είχατε φανταστεί.

ΒΡΟΧΗ: Σημασία έχει να σκεφτείτε αν το βράδυ που κοιμηθήκατε δεν έβρεχε, γιατί τότε το όνειρο μπορεί και να μην έχει σημασία. Αν όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο και ονειρευτήκατε βροχή δυνατή που να σας κάνει εντύπωση, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν ευχάριστα γεγονότα που θα σας κάνουν ευτυχισμένο. Αν η βροχή είναι δυνατή και τη συνοδεύουν βροντές και κεραυνοί, αυτό θα πει πως θα σημειώσετε μια μεγάλη κοινωνική και επαγγελματική επιτυχία που θα σας γεμίσει χαρά και ευτυχία. Αν δείτε πως βρέχει και πως τα σύννεφα είναι μαύρα, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν προβλήματα. Αν δείτε πως αυτή η βροχή πέφτει πάνω σας και βρέχεστε, αυτό σημαίνει πως θα πελαγώσετε και θα μειωθείτε ηθικά. Αν όμως δείτε πως τρέξατε και προφυλαχτήκατε από τη βροχή, αυτό σημαίνει πως θα γλιτώσετε από στενοχώριες και προβλήματα. Αν δείτε πως βρίσκεστε μέσα σε σπίτι και κοιτάτε έξω τη βροχή, αυτό σημαίνει πως ευχάριστα και ευτυχισμένα γεγονότα σας περιμένουν πολύ σύντομα. Αν όμως πρόκειται περί καταιγίδας, αυτό είναι σημάδι πως σας περιμένουν ατυχίες.

ΒΥΘΟΣ: Αν δείτε στο όνειρό σας ότι βρεθήκατε στο βυθό μιας θάλασσας ή λίμνης καθαρής και η ανταύγεια του νερού είναι εντυπωσιακή και νιώθετε ικανοποίηση, αυτό σημαίνει πως έχετε παραμελήσει τις δουλειές σας και θα πρέπει να αλλάξετε τακτική, για να μη βρεθείτε προ εκπλήξεων και γεγονότων που θα φταίτε εσείς και κανένας άλλος. Αν τα νερά είναι θολά και όχι βρόμικα, αυτό σημαίνει πως εξαιτίας σας και μόνο θα πάθετε σοβαρές ζημιές που θα σας φέρουν στενοχώριες. Αν είστε στην αρχή μιας δουλειάς, θα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξετε πορεία. Αν είστε στην αρχή ενός δεσμού, αλλάξτε τακτική, έχετε πάρει και στις δουλειές σας και στα αισθήματα λάθος δρόμο, που μόνο λύπες θα σας προξενήσουν.

ΔΕΞΑΜΕΝΗ: Αν δείτε στον ύπνο σας μια δεξαμενή γεμάτη νερό καθαρό, αυτό σημαίνει πως θα νιώσετε ευτυχία από την καλή πορεία των εργασιών σας, από την καλή ανταπόκριση των αισθημάτων σας.

ΔΙΨΑ: Αν δείτε στο όνειρό σας πως σας έπιασε μια ακατάσχετη δίψα, αυτό σημαίνει ότι έχετε βαλθεί να επιτύχετε κάτι σημαντικό στη ζωή σας. Αν τελικά δείτε πως πίνετε άφθονο καθαρό νερό να σβήσετε τη δίψα σας, αυτό σημαίνει πως θα πετύχετε δίχως άλλο και ευτυχισμένες μέρες σας περιμένουν.

ΘΑΛΑΣΣΑ: Αν δείτε θάλασσα γαλήνια, ήρεμη, αυτό σημαίνει υγεία, ευτυχία και ήσυχη ζωή. Αν δείτε θάλασσα φουρτουνιασμένη, σημαίνει πως θα περάσετε δυσκολίες, οικονομικές στενοχώριες και ανακατώματα μεγάλα.

ΙΑΜΑΤΙΚΗ ΠΗΓΗ: Θα βρεθείτε μπροστά σε καταστάσεις ευχάριστες που δεν τις περιμένατε.

ΚΥΜΑ: Αν δείτε στον ύπνο σας θάλασσα φουρτουνιασμένη και να έχει μεγάλα κύματα αφρισμένα, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν μεγάλες ανακατωσούρες. Αν δείτε πως είστε μέσα στη θάλασσα και τα κύματα σας πηγαίνουν όπου θέλουν, αυτό σημαίνει πως θα περάσετε από μεγάλες στενοχώριες και δε θα μπορέσετε να αντιδράσετε.

ΝΕΡΟ: Αν δείτε στον ύπνο σας νερό πεντακάθαρο και σας έκανε εντύπωση, αυτό σημαίνει υγεία, γαλήνη, οικογενειακή ευτυχία και πλούτη.

ΠΑΓΟΣ: Αν δείτε στον ύπνο σας πως βρίσκεστε σε ένα ποτάμι με πεντακάθαρα νερά, που κυλούν ήρεμα και ήσυχα, σημαίνει πως θα σας βρουν ευχάριστα γεγονότα αυτές τις μέρες.

ΣΥΝΝΕΦΑ: Αν δείτε στον ύπνο σας τον ουρανό γεμάτο σύννεφα μαύρα και νιώθετε μια πλάκωση στην καρδιά και μελαγχολία, σημαίνει πως θα έχετε άσχημες ιδέες, ειδήσεις και τίποτα δε θα πάει καλά αυτές τις μέρες στη ζωή σας.

ΧΑΛΑΖΙ: Αν δείτε στον ύπνο σας πως πέφτει χαλάζι κι εσείς απλά το κοιτάτε προφυλαγμένοι καλά, σημαίνει πως θ’ ακούσετε λόγια πικρά για το άτομό σας.

ΩΚΕΑΝΟΣ: Αν δείτε στον ύπνο σας πως απλώνετε μπροστά σας ένας ωκεανός απέραντος και γαλήνιος, σημαίνει πως θα ξεκινήσετε κάτι το εντυπωσιακό

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ   

Το νερό το συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη στον Κατακλυσμό του Νώε. Το συναντάμε επίσης στη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας αλλά και στην πορεία των Ισραηλιτών μέσα στην Έρημο. Όταν δίψασαν, ο Μωυσής χτύπησε ένα βράχο με το ραβδί του και εκείνος έβγαλε νερό.

Στην Καινή Διαθήκη έχουμε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο να βαφτίζει τον Ιησού Χριστό στον Ιορδάνη ποταμό.

Έχουμε επίσης την κολυμπήθρα του Σιλωάμ που την αναφέρει πολλές φορές το Ευαγγέλιο. Ήταν μια κολυμπήθρα που είχε ιαματικό νερό. Μια φορά το χρόνο κατέβαινε ένα άγγελος, ανακάτευε το νερό και όποιος έμπαινε πρώτος γινότανε καλά, όποια αρρώστια και αν είχε.

Στο γάμο της Κανά ο Χριστός έκανε το πρώτο του θαύμα. Είχε τελειώσει το κρασί και ρώτησαν τον Ιησού «Τι θα γίνει». Εκείνος τους είπε να γεμίσουν τις υδρίες με νερό και να τις φέρουν. Προσευχήθηκε και έγινε το νερό κρασί.

Μια φορά ο Χριστός και οι μαθητές του μπήκανε σε μια βάρκα, για να περάσουν τη λίμνη Τιβεριάδα. Για μια στιγμή κατέβηκαν με ορμή οι άνεμοι και σήκωσαν ξαφνική τρικυμία. Με μια κίνηση ο Ιησούς πρόσταξε τους ανέμους να καταλαγιάσουν και να κοπάσουν. Κι ευθύς μια απέραντη γαλήνη απλώθηκε στην Τιβεριάδα.

Το νερό παίζει μεγάλο ρόλο και στην Εκκλησιαστική Ζωή. Όλοι οι χριστιανοί βαφτίζονται ή στην κολυμπήθρα ή στο ποτάμι ή στη θάλασσα. Ο ιερέας λέει: «Βαφτίζεται ο δούλος ή η δούλη του Θεού … εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.» Καθώς ο ιερέας λέει αυτά τα λόγια, βουτάει το βαφτιζόμενο τρεις φορές, είτε μεγάλος είτε είναι μικρός, μέσα στο νερό, στο όνομα της Αγίας Τριάδας.

Έπειτα έχουμε τους αγιασμούς που γίνονται στην Εκκλησία. Τα Θεοφάνια είναι ο Μέγας Αγιασμός. Ο ιερέας λέει: «Και αγίασον το ύδωρ τούτο». Επίσης λέει και διάφορες ευχές. Την 1^η κάθε μήνα γίνεται πάλι αγιασμός.

Αλλά και οι χριστιανοί κάνουν αγιασμό στα σπίτια τους. Αγιασμό κάνουμε και στο σχολείο. Ο ιερέας κρατώντας το κλωνάρι το βασιλικό ραντίζει όλους με το νερό του αγιασμού και δίνει στον καθένα μια ευχή.

Στη Θεία Κοινωνία δε βάζουμε μόνο κρασί και άρτο βάζουμε και νερό. Το κρασί συμβολίζει το αίμα του Χριστού και το ψωμί το σώμα του. Αλλά το σώμα του ανθρώπου αποτελείται και από νερό. Όταν τρύπησαν το Χριστό πάνω στο σταυρό, από την πληγή έτρεξε αίμα και νερό. Γι’ αυτό ο ιερέας βάζει στο δισκοπότηρο και νερό.

Η Εκκλησία κάνει λιτανείες, όταν υπάρχει ανομβρία. Ο ιερέας διαβάζει ειδικές ευχές, για να βρέξει. Στη λιτανεία συμμετέχουν οι ιερείς των γύρω περιοχών στις οποίες υπάρχει ανομβρία και ο λαός κρατώντας εικόνες και ψέλνοντας.      

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΣΗ

ΜΕ ΤΑ ΘΕΟΦΑΝΙΑ

Τα Θεοφάνια, κοινώς γιορτή των Φώτων, είναι και κατά την αντίληψη του λαού «μεγάλη γιορτή, θεότρομη», διότι τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα παγανά.

Ο αγιασμός των υδάτων γίνεται κατά πρώτο την παραμονή των Θεοφανίων στην εκκλησία και λέγεται «πρωτάγιαση ή φώτιση». Ο παπάς κατόπιν με Σταυρό και την πρωτάγιαση γυρίζει όλα τα σπίτια και αγιάζει ή φωτίζει, δηλαδή ραντίζει μ’ ένα κλωνί βασιλικού όλους τους χώρους του σπιτιού. Την πρωτάγιαση τη ρίχνουν και στα κτήματά τους και στις βρύσες^. είναι το ασφαλές μέσον, με το οποίο διώκονται οι Καλικάντζαροι.

Σε πολλά μέρη η νοικοκυρά χύνει το βράδυ της παραμονής το νερό από λαγήνια, για να πάρει το πρωί καινούριο, αγιασμένο νερό. Με την κατάδυση του Σταυρού η καθαρτική δύναμη, που έχει κατά τη λαϊκή πίστη το νερό της θάλασσας, ενισχύεται ακόμη περισσότερο. Γι’ αυτό οι κάτοικοι παραθαλάσσιων περιοχών της Ελλάδας την ημέρα των Φώτων κατεβάζουν τα γεωργικά τους εργαλεία και αυτές τι άγιες εικόνες του εικονοστασίου τους στη θάλασσα και τα πλένουν εκεί με θαλασσινό νερό.

Αλλά οι σημερινές γυναίκες, ενώ πλένουν τις εικόνες στα αγιασμένα νερά της θάλασσας, όπως συνηθίζονταν και στα βυζαντινά χρόνια, δεν παραλείπουν και πράξεις στις οποίες είναι συνηθισμένες από παλιά μαγεία. Έτσι στην Πλάκα της Λήμνου «Τ’ Αλόφωτα οι γυναίκες παίρνουν τις εικόνες από το σπίτι και πάνε στην εκκλησία και μετά στη θάλασσα. Και όταν ρίξει ο παπάς το Σταυρό, κολυμπούν οι άνθρωποι να τον πιάσουν^. και αναμεταξύ οι γυναίκες, όσο να πιάσουν το Σταυρό από τη θάλασσα, παίρνουν με μια κρατούνα (νεροκολόκυθο) νερό από 40 κύματα και έπειτα βουτούν βαμπάκι μέσα στο νερό και πλένουν τις εικόνες^. Δε λαλάνε (άναλο νερό). Ύστερα το νερό εκείνο το πηγαίνουν στην εκκλησία και το χύνουν σε μέρος που δεν πατιέται». Στην Μεσημβρία «οι γυναίκες κατέβαζαν των Φώτων τα εικονίσματα^. Κατέβαζαν και υνί και τσάπα, όποιος τι επάγγελμα είχε, και τα πλέναν στο γιαλό, τ’ αρμυρό νερό. Αγιασμός γέν’ταν η θάλασσα. Έπαιρναν και νερό, για να ρίξ’νε μες στο σπίτ’. Φωτίσκαν τα νερά, έλεγαμ’, δεν εχ’ ζούδια ‘ποτώρα!»

Άγιασμα από το Μέγα Αγιασμό φέρνουν και στα σπίτια τους και πίνουν από αυτό όλοι οι ένοικοι. Ακόμα ραντίζουν, σε πολλά μέρη, μ’ ένα κλαδί ελιάς όλους τους χώρους του σπιτιού, ως και τα δέντρα του κήπου, για να καρπίζουν και να μην πιάνουν σκουλήκι, καθώς και τα χωράφια και τα αμπέλια τους, για να τα προφυλάξουν από τις ασθένειες. Ραντίζουν ακόμη το στάβλο και τα ζώα, ως και αυτά τα βαρέλια του κατωγείου τους. Υπάρχει μάλιστα σε πολλά μέρη και η συνήθεια, τότε να γίνεται το άνοιγμα των κρασιών και ν’ ασημώνουν στην οικογενειακή συγκέντρωση το βαρέλι για το καλό. Να οι συνήθειες μερικών τόπων: Στην Κάρπαθο οι ζευγάδες αγιάζουν τα βόδια με τον αγιασμό και λένε: «Αγιασμός, φωτισμός, / Φώτα τσαι καλός τσαιρός». Επίσης ρίχνουν λίγο από το μεγάλο αγιασμό στα απανωπίθια (πιθάρια) του κρασιού στο αμπελόσπιτο και λένε τα ίδια. Στη Φθιώτιδα παίρνουν αγίασμα από το μεγάλο αγιασμό, ρίχνουν μέσα στάχτη από τη βραδιά των Χριστουγέννων, που είναι ακατούρηγη από τα Καλικατζούρια και ραντίζουν τα’ αμπέλια τους και λένε: «Φεύγα, κάλαβρε απ’ τ’ αμπέλια^. Έχω παγανήσια στάχτη και μεγάλο αγιασμό». Στην Κορώνη «το άνοιγμα των κρασιών γίνεται τω Φωτώνε που αγιάζονται^. πάνε στα βαρέλια, τους ρίχνουνε αγιασμό και ύστερα τ’ ανοίγουνε. Μαζεύονται όλοι οι συγγενείς, γαμπροί, ξαδέλφια και ασημώνανε το βαρέλι που θ’ ανοίξουν. Πρώτος το ασημώνει ο νοικοκύρης, παίρνρι ένα δεκάρικο ή εικοσάρι και με μαστίχι το κολλάει απάνω στο βαρέλι. Ύστερα το ασημώνουνε όλοι οι δικοί του. Ο νουκοκύρης θα τους βγάλει ένα μεζέ, και πίνουνε και γλεντάνε».

Αναφέρουμε ένα παράδειγμα από τα τελούμενα κατά τα Θεοφάνια στο χωριό της Βόρειας Θράκης, το Σιναπλί. Εκεί «άμα τελείωνεν ο αγιασμός, κάθε χριστιανός της συνοικίας πήγαινε στου παπά του το σπίτι και έβαναν τον παπά παν’ στ’ αμάξ’ και τον πήγαιναν σε βρυσ’ όξω απ’ το χωριό να τον λούσουν. Ήταν για ντη γεια και το μπερεκέτ’^. Σημείον που βαφτίστηκεν ο Χριστός και έλουγαν τον παπά. Ένας απ’ αυτούς φορειέταν ένα ράσο του παπά παλιό, γένονταν ψευτοπαπάς και οι άλλοι τραβούσαν τα’ αμάξι μοναχοί τους, και τον πήγαιναν σε μακρινή βρύση, από χιλιόμετρο περισσότερο, και τον έβρεχαν, τον έλουγαν^. Του έριχναν ένα δυο κακάβια νερό στο κεφάλ’ και όταν τον γύριζαν, τους έκανε τραπέζ’ ο παπάς και τους μεθούσε και χόρευαν».

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

            Πεζογραφία

«Αναπνέοντας στο νερό» του Άλαν Άτγουντ

«Απ’ το νερό ως τα’ όνειρο» του Σωκράτη Σκάρτση

«Γη και νερό» του Γουλιέλμου Άμποτ

«Έχεις φχαριστηθεί ποτέ σου νερό» του Μάνου Τσιλιμίδη

«Η άλλη μεριά του νερού» της Φεριντέ Τσιτσέκογλου

«Η πολιτεία του νερού» της Ελένης Χωρεάνθη

«Μην ξυπνάς το νερό» της Αθανασίας Δρακοπούλου

«Μια τουφεκιά στο γαλάζιο νερό» του Διονυσίου Κόκκινου

«Νερό καμένο» του Κάρλου Φουέντε

«Νερόπολη» του Υμπέρ Μοντεγιέ

«Οι κόρες του νερού» της Φιλομήλας Λαπατά

«Όσο βγαίνει το χορτάρι … όσο κυλάει το νερό» του Ηλία Λεφούση

«Παραμύθι από χώμα και νερό» της Λίτσας Καραμπίνη

«Πικρό νερό» της Ειρήνης Βογιατζή - Χαραλάμπη

«Σαν το νερό που κυλάει»της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

«Στη μάνα του νερού» της Αρχοντούλας Διαβάτη

«Το αμίλητο νερό» της Δέσποινας Τομαζάνη

«Το βάρος του νερού» της Ανίτας Σριβ

«Το νερό της βροχής» του Μιχάλη Καραγάτση

«Το νερό της Κω» του Βασίλη Βασιλικού

«Το σάπιο νερό» του Μήτσου Κασόλα

«Το σχήμα του νερού» του Αντρέα Καμιλλέρι

«Το σώμα είναι νερό» της Τζούλι Σουμάχερ

«Φωτιά μέσα στο νερό» της Δέσποινας Τομαζάνη

Ποίηση

«Ανάμεσα νερό και μαύρο αποφασίζω το κόκκινο» του Διονύση Καρατζά

«Άνθη του νερού» του Πασχάλη Στρατή

«Άνθρωπος από νερό» του Γιάννη Πελίτη

«Ένα ποτήρι νερό» του Νίκου Αβανίδη

«Νερό στο πρόσωπο» της Αλεξάνδρας Πλαστήρα

«Πορτραίτα του νερού» του Στυλιανού Χαρκιανάκη

«Στίχοι γραμμένοι πάνω στο νερό» Συλλογικό έργο

«Το νερό» του Μανόλη Πρατικάκη

«Το νερό των ονείρων» του Γιάννη Καλπούζου

Παιδική Λογοτεχνία

«Witch – Η νεροφωλιά» της Λεν Κάμπερμπολ

«Ανατριχίλες: Βγήκε από το νεροχύτη!» του Ρ. Στάιν

«Ένας νερόμυλος στην Τζια» των Γ. Σπέη και Κ. Παλαιολόγου

«Η αδερφή μου η Κλάρα και ο νερόλακκος» του Ντίμιτερ Ινκιόφ

«Η ιστορία του νερού» της Αναστασίας Περιστεράκη – Ψυχογιού

«Θύελλα για λίγες σταγόνες νερό» της Φρανσίν Μαρί Εμπέρ

«Νερό κυλώντας» των Ν. Σαλπαδήμου και Χρ. Χριστογιάννη

«Ο Νερουλίνος, το πνεύμα της λίμνης» του Ότφριντ Πρόισλερ

«Το νερό της ζωής» της Μπάρμπαρα Ρογκάσκι

«Το φως είναι σαν το νερό» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκε

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

                ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΓΚΟΥ

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα για διάφορες ποσότητες νερού.

Όγκος	Χωρητικότητα	Βάρος
8 κ. δεκ.
	14 λ.
		15,3 χγρ.
7,6 κ. μ.
	5.200 λ.
		16 τόν.

2. Ένα εργοστάσιο εμφιαλώσεως νερού εμφιαλώνει την ημέρα 20.150 λίτρα νερό σε μπουκαλάκια του 0,5 λίτρου. Πόσα μπουκαλάκια θα γεμίσει και πόσα € θα εισπράξει, αν το κάθε μπουκαλάκι το πουλάει 0,20 €;
3. Τα 2/3 του περιεχομένου ενός μπουκαλιού με νερό είναι 300 γραμ. Πόσα γραμμάρια νερό χωράνε στο μπουκάλι;

4. Μία βρύση τρέχει 10,5 κ. μ. νερό την ώρα και γεμίζει μια δεξαμενή σε 2,5 ώρες. Πόσο νερό χωράει η δεξαμενή;

5. Μια δεξαμενή χωράει 18 κ. μ. 585 κ. δεκ. νερό. Πόσα κιλά νερό χωράει;

6. Μια δεξαμενή είχε 20 κ. μ. 382 κ. δεκ. νερό. Εμείς ξοδέψαμε σε ένα μήνα 15,3 κ. μ. Πόσα κ. μ. νερό έμειναν στη δεξαμενή;

ΜΟΥΣΙΚΗ

ΒΑΛΕ ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΣΟΥ

Στο ταξίδι που σε πάει

ο μαύρος καβαλάρης,

κοίταξε απ’ το χέρι του

τίποτε να μην πάρεις.

Κι αν διψάσεις, μην το πιεις

απ’ τον κάτω κόσμο

το νερό της αρνησιάς,

φτωχό κομμένο δυόσμο!

Μην το πιεις, κι ολότελα

κ’ αιώνια μας ξεχάσεις 

βάλε τα σημάδια σου

το δρόμο να μη χάσεις.

………………………..

Κάτι τι σαλεύεται

και κάτι ξεπροβάλλει 

κι άθελα να σε δεχτώ

σ’ ανοίγω την αγκάλη.

Και προσμένω σε από δω,

προσμένω σε από πέρα,

σε προσμένω πάντοτε,

νύχτα κι αυγή και μέρα.

………………………….

Κοίταξε και γέλασε

της νύχτας το σουλτάνο,

γλίστρησε σιγά κρυφά

και πέταξ’ εδώ πάνω.

 

Μουσική: Στέφανος Κόκκαλης

Τραγούδι: Μάυ Χάνα

*       *       *

Ο ΠΟΝΟΣ ΣΟΥ

Στο ταξίδι που σε πάει

ο μαύρος καβαλάρης,

κοίταξε απ’ το χέρι του

τίποτε να μην πάρεις.

Κι αν διψάσεις, μην το πιεις

απ’ τον κάτω κόσμο

το νερό της αρνησιάς,

φτωχό κομμένο δυόσμο!

Μην το πιεις, κι ολότελα

κ’ αιώνια μας ξεχάσεις 

βάλε τα σημάδια σου

το δρόμο να μη χάσεις,

κι όπως είσαι ανάλαφρο,

μικρό, σα χελιδόνι,

κι άρματα δε σου βροντάν

παλικαριού στη ζώνη,

…………………………..

κοίταξε και γέλασε

της νύχτας το σουλτάνο,

γλίστρησε σιγά κρυφά

και πέταξ’ εδώ πάνω,

και στο σπίτι τ’ άραχνο

γυρνώντας, ω ακριβέ μας,

γίνε αεροφύσημα

και γλυκοφίλησέ μας!

Μουσική – Τραγούδι: Νίκος Ξυδάκης 

Στίχοι Κωστή Παλαμά

Ο γιος του ποιητή, Άλκης, πέθανε το 1898 σε ηλικία τεσσάρων ετών.

Στη μνήμη του έγραψε την ποιητική σύνθεση Τάφος από την οποία προέρχονται τα αποσπάσματα.

ΜΗΝ Τ’ ΑΦΗΝΕΙΣ ΑΝΟΙΧΤΟ

Μην τ’ αφήνεις ανοιχτό. Το νερό ειν’ ακριβό.

Δεν περισσεύει πολύ. Είναι λιγοστό. Το νερό.

Μην τ’ αφήνεις ανοιχτό. Το νεράκι.

Το πολύτιμο αγαθό. Φύλαξέ το.

Μην τ’ αφήνεις ανοιχτό. Όταν φεύγεις.

Είναι άσκοπη φθορά. Πρόσεξέ το.

Και κλείσ’ το φως. Το CD. Μην ξεχνάς την TV. Το νερό.

Είναι τόσο απλό. Φτάνει να το θες.

Το διακόπτη κλείσε και τις παροχές.

Μην τ’ αφήνεις ανοιχτό. Το νεράκι.

Το πολύτιμο αγαθό. Φύλαξέ το.

Μην τ’ αφήνεις ανοιχτό. Όταν φεύγεις.

Είναι άσκοπη φθορά. Πρόσεξέ το.

Και κλείσ’ το φως. Το CD. Μην ξεχνάς την TV. Να προσέχεις πολύ.

Είναι δώρο ακριβό. Το νερό. ΝΑΙ!!

(Από το παιδικό μιούζικαλ του Roger Emerson «Σώστε τη Γη» σε μετάφραση και προσαρμογή των Νίκου Ψαριανού και Χρύσας Αποστόλου)

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΒΡΕΙΤΕ ΤΙΣ 10 ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ

Ν	Ε	Ρ	Ο	Π	Ο	Τ	Η	Ρ	Ο	Κ	Ε
Η	Ε	Φ	Ω	Β	Ι	Π	Σ	Β	Γ	Ε	Δ
Ρ	Β	Ρ	Γ	Ε	Η	Ι	Κ	Δ	Ζ	Ν	Θ
Ν	Ε	Ρ	Ο	Π	Ο	Ν	Τ	Η	Θ	Ε	Ι
Ε	Ν	Ι	Ν	Κ	Δ	Τ	Ι	Θ	Φ	Ρ	Γ
Ρ	Ε	Ε	Υ	Λ	Α	Ε	Λ	Κ	Μ	Ο	Ν
Ο	Ρ	Φ	Ρ	Κ	Ψ	Ν	Ι	Θ	Φ	Π	Ε
Φ	Ο	Θ	Κ	Ο	Ν	Ψ	Α	Κ	Λ	Ο	Ρ
Ι	Χ	Ν	Μ	Υ	Σ	Ψ	Χ	Τ	Ψ	Υ	Ο
Δ	Ε	Ε	Λ	Ψ	Α	Ω	Θ	Α	Α	Λ	Κ
Ο	Λ	Ρ	Π	Χ	Ν	Μ	Λ	Χ	Ω	Ι	Ρ
Χ	Ι	Ο	Σ	Ω	Ε	Λ	Ν	Η	Ψ	Λ	Ι
Ω	Δ	Μ	Ξ	Κ	Ρ	Π	Τ	Κ	Ν	Υ	Ν
Τ	Ο	Α	Ν	Θ	Ο	Σ	Ο	Ρ	Υ	Α	Ο
Κ	Ν	Ν	Ρ	Ι	Μ	Υ	Υ	Κ	Φ	Μ	Ν
Χ	Ο	Α	Ο	Κ	Π	Ξ	Τ	Τ	Ι	Κ	Π
Ψ	Ξ	Ρ	Ψ	Ρ	Ο	Ξ	Ο	Π	Ξ	Χ	Ρ
Λ	Π	Ο	Υ	Μ	Γ	Ω	Ρ	Σ	Ν	Ψ	Λ
Μ	Σ	Ι	Τ	Ν	Ι	Ψ	Ψ	Τ	Υ	Μ	Ψ
Ν	Ε	Ρ	Ο	Φ	Α	Γ	Ω	Μ	Α	Χ	Ο

 

 

 

Η ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΑ ΤΗΣ ΦΡΑΣΗΣ «ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ»

_ _ _ _ _ _ _ _                                     Φίδι που ζει στο νερό.                       

_ _ _ _                                                 Μέρος με λιμνάζοντα νερά. βάλτος.  

_ _ _ _ _                                              Ποταμάκι. Ροή νερού μικρού πλάτους.                     

_ _ _ _                                                 Ανάχωμα, ακτή.

_ _ _ _ _ _ _                                        Ακρογιαλιά, ακτή.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _                         _ _ _ _ _ _ _ _ _ _                          Έκθεση σώματος στον ήλιο για ηλιοθεραπεία.

_ _ _ _ _ _ _ _                                  Κελαριστός, διαυγής (για νερό).

_ _ _ _ _ _ _                    Ένα από τα μυστήρια της εκκλησίας μας, που γίνεται με  νερό

(αντίστροφα).

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _                               Ζαχαρένιο νερό.

_ _ _ _ _ _ _                                        Μεγάλη θαλάσσια έκταση.

_ _ _ _ _ _ _ _                                     Εκεί το νερό παγώνει (αντίστροφα).

_ _ _ _ _                                              Σταγόνα, ελάχιστη ποσότητα.

ΑΝΕΚΔΟΤΑ

ΔΑΣΚΑΛΑ: Για ποιο λόγο, Λιλίκα, άλλα σύννεφα είναι άσπρα κι άλλα μαύρα;

ΛΙΛΙΚΑ: Γιατί τα άσπρα γίνονται από τα νερά που είναι καθαρά και τα μαύρα από τα βρώμικα.

*       *       *

Μαμά: Αννούλα, άλλαξες το νερό στη γυάλα με τα χρυσόψαρα;

Αννούλα: Όχι, μαμά, δεν το έχουν πιει ακόμα όλο.

*       *       *

ΜΑΚΗΣ: Γιατί τα ψαράκια δεν μπορούν να μιλήσουν;

ΜΙΜΙΚΑ: Μα γιατί κάθε φορά που ανοίγουν το στοματάκι τους για να πούνε μια λέξη, μπαίνει το νερό μέσα και τα εμποδίζει να μιλήσουν.

ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Πότε μπορείς να περάσεις με το ποδήλατό σου πάνω από το νερό;